72 73 (3)

POTĘGA MYŚLI

4

W myślach jest siła. Odkrycia niezliczonych wielkich myślicieli i pisarzy, dokonywane na przestrzeni wieków, pomagały tłumić nękające nas myśli o śmierci i odkrywać wartościowe ścieżki przez życie. W tym rozdziale będę omawiał te idee, które okazały się najbardziej przydatne w mojej pracy terapeutycznej z pacjentami ogarniętymi lękiem przed śmiercią.

Epikur i jego wiecznie młoda mądrość

Epikur uważał, że właściwą misją filozofii jest niesienie ulgi człowiekowi w jego mizernej kondycji. Z jakich jednak korzeni wyrasta ta ludzka niedola? Epikur nie miał wątpliwości, jaka jest odpowiedź na to pytanie: to przeżywany przez nas wszechobecny lęk przed śmiercią.

Zatrważająca myśl o nieuniknionej śmierci - twierdził Epikur - koliduje z naszym zadowoleniem z życia i zakłóca każdą przyjemność. Ponieważ żadna aktywność nie może zaspokoić naszej tęsknoty do życia wiecznego, wszystkie działania są z istoty swojej niesatysfakcjonujące. Epikur pisał, że wielu ludzi rozwija w sobie nienawiść do życia - nawet, jak na ironię, posuwając się aż do samobójstwa. Inni angażują się w gorączkową i bezcelową aktywność, która nie ma żadnego innego powodu oprócz unikania bólu nieodłącznie związanego z ludzką kondycją.

Epikur nawiązuje do niekończącego się i nie dającego satysfakcji poszukiwania nowych aktywności, przekonując, że gromadzimy i mamy głęboko wryte w pamięć wspomnienia przyjemnych przeżyć. Jeżeli potrafimy nauczyć się wciąż na nowo przywoływać takie wspomnienia, to - jak twierdzi - nie będziemy potrzebowali udziału w niekończącej się hedonistycznej gonitwie.

p Legenda głosi, że postępował zgodnie ze swoimi wskazaniami i na łożu śmierci (z powodu komplikacji wywołanych przez kamienie nerkowe) mimo dojmującego bólu zachował spokój, wspominając przyjemne rozmowy w gronie swoich przyjaciół i uczniów.

i Jest to część geniuszu Epikura, że potrafił przewidzieć współczesne poglądy na nieświadomość: podkreślał, że większość ludzi nie uświadamia sobie niepokojów związanych ze śmiercią, ale można je wywnioskować z zamaskowanych objawów, na przykład nadmiernej religijności, wszechpożerające-go gromadzenia bogactwa, ślepego zagarniania władzy i zaszczytów - z tego wszystkiego, co podsuwa ludziom podrabianą wersję nieśmiertelności.

i. W jaki sposób Epikur próbował łagodzić lęk przed śmiercią? Sformułował on serię dobrze skonstruowanych argumentów, których jego uczniowie mieli uczyć się na pamięć jak katechizmu. Na temat tych argumentów w ciągu ostatnich 2300 lat toczyły się dyskusje, które nadal pomagają w przezwyciężania lęku przed śmiercią. W tym rozdziale omówię trzy z jego najbardziej znanych argumentów, które okazały się przydatne w pracy z wieloma pacjentami, przyniosły też ulgę mnie osobiście, łagodząc mój lęk przed śmiercią.

Są to: śmiertelność duszy, ostateczna nicość śmierci oraz argument symetrii.

Śmiertelność duszy

p Epikur nauczał, że dusza jest śmiertelna i ginie wraz z Ciałem, co jest wnioskiem diametralnie różnym od mniemania Sokratesa, który - na krótko przed swoją egzekucją sto lat »vcześniej - znalazł otuchę w wierze w nieśmiertelność duszy i ^oczekiwaniu, że będzie ona później rozkoszować się wieczną wspólnotą z ludźmi o podobnych umysłach, z którymi będzie dzielić poszukiwanie mądrości. Znaczną część podejścia Sokratesa - jego pełny opis zawiera dialog Platona „Fedon” - przejęli i zachowali filozofowie neoplatońscy, a za ich pośrednic-

73