7

188 KILKA REFLEKSJI...

ku na nowo. Nie ma też szans, by obejrzeć lub tym bardziej zrozumieć konstrukcję całego gmachu, we wnoszeniu którego uczestniczy. Dobrze jest więc czasem zmienić perspektywę, spróbować spojrzeć na nauki techniczne okiem humanisty i odwrotnie. Dobrze jest także odwołać się do tak zwanej zwykłej ludzkiej mądrości. Przecież ludzie od lat próbują sobie odpowiedzieć na wiele z tych pytań, które dziś stawia nauka. I ja to próbuję młodym ludziom uświadomić, próbuję im w ten sposób przybliżyć wiedzę poprzez przybliżenie świata i pokazanie różnych źródeł mądrości”.

Nauczyciele ASSA nie absolutyzują własnej wiedzy. Mówią: „Zdarza się młody człowiek, który tak się zainteresuje danym problemem, że przychodzi do domu i drąży go, czyta a później przychodzi do szkoły i zadaje pytania, wobec których ja jestem bezradny. Okazuje się, że nie potrafię na nie odpowiedzieć. 1 wtedy mówię - nie wiem, poczekaj, spróbuję ci odpowiedzieć na następnych zajęciach”. Przyznanie się do niewiedzy, potraktowanie ucznia jako partnera w procesie poznawania, partnera, który sam decyduje o tym, o co chce zapytać nauczyciela, choć może się to okazać kłopotliwe i ujawniać niewiedzę tego, który tradycyjnie uchodzi za wszechwiedzącego, to także cechy nauczycieli ASSA. Owo przyznanie się do własnej niewiedzy ma według mnie ogromne znaczenie w przebiegu spotkania ucznia z poznawaną rzeczywistością. Burzy ono mit skończo-ności wiedzy, mit, iż nauczyciel to ktoś, kto wie wszystko o swoim przedmiocie nauczania, mit, według którego jest w ogóle możliwe także pełne, skończone poznanie jakiejś rzeczywistości.

Stosunek nauczycieli do wiedzy scharakteryzować można także poprzez określenie ich podejścia do własnego przedmiotu nauczania. Tak mówi o tym jeden z nauczycieli ASSA: „Na początku popełniłem podstawowy błąd. Myślałem, że skoro ja się tak bardzo interesuję historią, to wszyscy interesują się nią podobnie. I narzuciłem okrutne tempo i te moje oczekiwania też były duże. Dopiero jak się zorientowałem, że uczniowie odchodzą, zrozumiałem swój błąd. Teraz już wiem, że oni mogą bardzo interesować się moim przedmiotem, mogą interesować się słabiej lub minimalnie. I ja ich wszystkich muszę szanować i moje zajęcia muszą to uwzględniać. Wielu rzeczy nauczyłem się od swoich uczniów”.

Wzajemność procesu zdobywania wiedzy, to kolejny element obrazu, jaki wyłania się z obserwacji nauczycieli ASSA. „Próbuję tak formułować problemy do dyskusji, aby była ona zajmująca także dla mnie. Myślę, że wspólnie z młodymi ludźmi rozwiązywanie problemu, spoglądanie na problemy z ich perspektywy, z pozycji ich młodości, doświadczenia, może być dla człowieka dorosłego i ciekawe, i pouczające”.

i

KILKA REFLEKSJI... 189

Kolejnym charakterystycznym elementem, opisującym stosunek nauczycieli ASSA do wiedzy, jest ich rozumienie roli subiektywnego doświadczenia w procesie pojmowania i poznawania rzeczywistości.

„Próbuję tak mówić o fizyce, aby przestała ona w myśleniu młodych ludzi funkcjonować oddzielnie od ich doświadczenia. Nie chodzi mi o to, żeby znali wzory, ale żeby rozumieli ich zastosowanie. Ucząc, odwołuję się stale do ich doświadczenia. Skoro uczeń przyjechał do szkoły samochodem i wie, że znalazła tu zastosowanie druga zasada termodynamiki, gdyż ciepło spalania benzyny zamieniło się na pracę mechaniczną silnika - to znaczy, iż rozumie fizykę. Odwołuję się do ich doświadczenia, pytając, jak fizyka tłumaczy fakt, iż chodzimy po podłodze, a nie po suficie, co jest przyczyną wypadków samochodowych? I jeśli młody człowiek to rozumie - dla mnie oznacza to sukces”.

Cele edukacji

Z problemem wiedzy, jej rozumienia, zgody na jej problematyczność, różne źródła i różne zastosowania wiąże się pytanie o cel tak pojmowanej edukacji. Czy dla nauczycieli ASSA celem tym jest odzwierciedlona w świadomości uczniów wiedza podzielona na przedmioty nauczania? Czy jest nim coś innego?

Oto jak odpowiadają na powyższe pytania: „Edukacja w tej szkole służy samorozwojowi. Dajemy młodemu człowiekowi przestrzeń intelektualną - to, czym ją wypełni zależy od niego”, „dajemy tym ludziom ofertę naprawdę życzliwego dialogu”, „edukacja w tej szkole jest środkiem do stworzenia w procesie poznawania świata takiej atmosfery, w której nie podejrzewamy siebie nawzajem o zle intencje”. „Próbujemy w tej szkole rozbudzić w młodych ludziach tolerancję dla zachowań nietypowych”. „Nie ma w tej szkole żadnego zniżania się, żadnego udawania. Jest to szkoła samodzielności i odpowiedzialności”.

I właśnie te dwa wymiary ludzkiej egzystencji - samodzielność i odpowiedzialność mogłabym uznać za cel, któremu (poza samorozwojem lub wraz z nim) podporządkowana jest edukacja w tej szkole. Samodzielny |« i uczeń ASSA już od momentu pojawienia się w Szkole. Sam wybicia przedmioty, których pragnie się uczyć, sam narzuca sobie tempo minio, sam decyduje do których nauczycieli przychodzi na zajęcia. Nam o u li nie próbują tej uczniowskiej samodzielności ograniczać, me pnmaiMią I" wyraźnej prośby, nie podejmują żadnych działali •dladobi.nl/in l a , I lut. polegałyby na wyręczaniu młodego człowieka, na zwalnianiu goud k......i .