7

jednak swego stanowiska wobec omawianych przez ucznia problemów.

Rezultaty wywiadu mogą być różne, zależne są one bowiem od pewnych stałych parametrów psychofizycznych osoby przeprowadzającej wywiad. Nie ulega więc wątpliwości, że dopływ informacji będzie kształtował się inaczej, gdy wychowawca-męż-czyzna będzie rozmawiał z chłopcami, inaczej — gdy z dziewczętami. Wpływ na przebieg i rezultaty rozmowy wywiera również wiek nauczyciela. Z punktu widzenia ucznia podstawowe trudności udzielania informacji w trakcie wywiadu są następujące:

1.    Na niepełne lub nierzetelne udzielanie informacji wpływać może ocena osoby przeprowadzającej wywiad, wynikająca z jej poprzednich zachowań. Nauczyciel może całkowicie poprawnie prowadzić rozmowę z uczniem, uczeń pamięta jednak kilka niesprawiedliwych, represyjnych zachowań nauczyciela i w związku z tym efekt aktualnej „poprawności” zostanie znacznie osłabiony, co ujemnie wpływa na zakres i jakość udzielanych odpowiedzi.

2.    Przyczyną trudności w udzielaniu odpowiedzi może być także postrzeganie osoby przeprowadzającej wywiad na tle innych nauczycieli i na tle szkoły jako systemu. Może być tak, że uczeń jest głęboko przekonany o tym, iż nauczycielom nic nie należy mówić, bo w zasadzie nie można znaleźć z nimi wspólnego języka i nauczyciel, bez względu na swoje chęci, zawsze będzie mu szkodził.

3.    Trudności mogą być także wywołane nieporozumieniem dotyczącym przyczyn przeprowadzania wywiadu. Uczeń nie rozumie motywów zdobywania informacji, nauczyciel zaś nie potrafi przekonać go o korzystnych dla ucznia motywach, dla których pragnie je uzyskać.

Ogólnie rzecz biorąc, można stwierdzić, że tym więcej danych uzyskujemy przez organizowanie ankiet lub przeprowadzanie wywiadów, im bardziej informatorzy są przekonani o tym, że udzielanie informacji będzie sprzyjało zaspokajaniu ich własnych motywów, nie będzie zaś skierowane przeciwko nim samym. Tak więc czynnikiem sprzyjającym skuteczności wywiadów jest nie tylko podporządkowanie się określonym regułom postępowania, ale także atmosfera w szkole sprzyjająca swobodnym dyskusjom i wymianie poglądów.

PODSUMOWANIE ANKIETY LUB WYWIADU

Problemy związane z podsumowaniem odpowiedzi i opracowaniem danych, a następnie z wyciąganiem z nich wniosków mają kluczowe znaczenie wszędzie tam, gdzie operuje się złożonymi technikami badawczymi, służącymi poznaniu dużych grup ludzkich. W warunkach interesujących nas działań rozpoznawczych będziemy mieli zwykle do czynienia z liczbą nie większą niż kilkadziesiąt odpowiedzi. W tym wypadku analiza ilościowa sprowadza się do podsumowania pytań zamkniętych oraz zamknięcia i podsumowania pytań otwartych. Podsumowanie pytań zamkniętych polega na podliczeniu odpowiedzi i włączeniu ich do tabelki. A oto przykład pytania skierowanego do uczniów trzech pierwszych klas liceum:

Czy coś należy do Twoich stałych obowiązków w domu.?

Odpowiedzi	Chłopcy	Dziewczęta	Razem
Tak	24	34	oo
Nie	11	3	14
Brak odpowiedzi	4	2	6

Zamknięcie pytań otwartych polega na ich uporządkowaniu i podziale na grupy. Wyjaśniając to zagadnienie posłużymy się przykładem pytania:

Jakie są Twoje obowiązki w domu?

Przypuśćmy, że pierwsze odpowiedzi będą następujące:

—    gotuję obiad i robię kolację,

—    robię zakupy,

—    wychodzę z psem i trzepię dywany,

—    przynoszę węgiel i drewno,

—    opiekuję się rodzeństwem,

14* 211