88 (135)

M ROZWIĄZANIA ZADAŃ - Poziom podstawowy

ROZWIĄZANIE ZADANIA 60. Woda wapienna - roztwór Ca(OH)₂ - pod wpływem zetknięcia z C0₂ mętnieje, gdyż wytrąca się wówczas CaC0₃. Jest to prosta do przeprowadzenia reakcja, sprawdzająca obecność C0₂ w wydychanym powietrzu.

Wykorzystując materiały wymienione w zadaniu można ją przeprowadzić następująco:

-    do zlewki wlać wodę wapienną,

-    przez rurkę szklaną wdmuchać powietrze (z płuc, a więc o zwiększonej ilości C0₂),

-    obserwować zmiany zachodzące w roztworze (zmętnienie).

ROZWIĄZANIE ZADANIA 61. Nabłonek jednowarstwowy wielorzędowy, wyścielający drogi oddechowe, jest zaopatrzony w rąbek migawkowy, zbudowany z licznych rzęsek. Gruczoły tego nabłonka wydzielają śluz, który zlepia zanieczyszczenia zawarte we wdychanym powietrzu. Są one następnie przesuwane w górę za pomocą „wymiatającego” ruchu rzęsek. Rzęski nałogowych palaczy wykazują obniżoną aktywność ruchową, wobec czego nie są w stanie prawidłowo spełniać swojej fizjologicznej funkcji. Zanieczyszczenia powietrza np. pyły, drobnoustroje będą miały łatwiejszy dostęp do płuc, co może być przyczyną chorób.

ROZWIĄZANIE ZADANIA 62. Przedstawione w tabeli dane ukazują tendencje zmian w udziale obu typów oddychania w wytwarzaniu energii niezbędnej mięśniom do pracy. W miarę upływu czasu pracy zwiększa się udział oddychania tlenowego, a maleje beztlenowego. W efekcie, po około 10 minutach, oddychanie beztlenowe dostarcza pracującym mięśniom zaledwie 10% energii. Jak wiadomo, oddychanie tlenowe jest wydajniejsze pod względem energetycznym, jednak włókno mięśniowe musi być zaopatrzone w tlen. W ciągu pierwszych minut pracy zwiększa się dopływ krwi do mięśni, co zapewnia dostępność 0₂. W wyniku oddychania beztlenowego powstaje w mięśniach kwas mlekowy, który zakłóca ich pracę, a w konsekwencji powoduje ból (tzw. zakwasy). Kilkunastominutowa rozgrzewka, czyli lekkie ćwiczenia poprzedzające właściwe ćwiczenia sportowe, mają na celu łagodne pobudzenie mięśni do pracy oraz ich lepsze ukrwienie, co poprawia zaopatrzenie w tlen niezbędny do oddychania tlenowego. Po ok. 10 minutach w mięśniu powstają już tylko niewielkie ilości kwasu mlekowego, co nie powoduje zakłóceń w pracy włókien mięśniowych.

I ROZWIĄZANIE ZADANIA 63. Drogi oddechowe, w tym jama nosowa, oprócz doprowadzania i odprowadzania powietrza, pełnią jeszcze inne funkcje, np. oczyszczanie, ogrzewanie, nawilżanie powietrza, a także percepcji bodźców zapachowych. Są one realizowane dzięki specjalnym przystosowaniom w budowie i tak na przykład w jamie nosowej odbywa

/ ORYGINALNI! ZADANIA MATURAI-NB

się:

- oczyszczanie - dzięki obecności nabłonka wielorzędowego posiadającego gruczoły śluzowe i liczne rzęski tzw. rąbek migawkowy, odpowiedzialne za zlepianie i usuwanie zanieczyszczeń znajdujących się we wdychanym powietrzu,

- nawilżanie - dzięki obecności gruczołów śluzowych wydzielających wilgotny śluz,

- ogrzewanie - dzięki naczyniom krwionośnym w błonie śluzowej, oddającym ciepło krwi do przepływającego powietrza,

- odczuwanie zapachów - dzięki chemoreceptorom znajdującym się w nabłonku węchowym.

ROZWIĄZANIE ZADANIA 64. Na wykresie przedstawiono zmiany objętości powietrza w płucach. Po uzupełnieniu odpowiednimi opisami wygląda on następująco:

Strzałka 1 - jest to objętość powietrza wymieniana w płucach podczas spokojnego wdechu i wydechu (B).

Strzałka 2 - jest to objętość powietrza wymieniana w płucach podczas głębokiego wdechu i wydechu (A).

Strzałka 3 - jest to część powietrza, której nie da się usunąć z płuc nawet przy maksymalnym wdechu i wydechu (D).

Strzałka 5 (nie zamieszczona na rysunku w zadaniu) - jest to objętość powietrza, którą można usunąć z płuc po zakończeniu spokojnego wdechu (C).

ROZWIĄZANIE ZADANIA 65. Planując doświadczenie należy pamiętać o uwzględnieniu kilku ważnych elementów, koniecznych do uzyskania miarodajnych wyników:

- zaplanowanie próby kontrolnej,

- przedstawienie próby badawczej,

- opisanie, w jaki sposób uzyskuje się i przedstawia wyniki eksperymentu.

Mając do dyspozycji 10 osób oraz zegarek możemy zaplanować doświadczenie mające na celu zbadanie wpływu wysiłku fizycznego na intensywność oddychania, a ściślej na częstotliwość oddechów. Próbą kontrolną jest dana grupa dziesięciu osób, u których liczymy częstotliwość oddechów przed wysiłkiem fizycznym (tj. przed zadziałaniem czynnika, którego