8 (1306)

NEUROPSYCHOLOGIA

pacjenci z uszkodzeniami lewostronnymi. Milner opisała również obniżenie zdolności dostrzegania nonsensów na ilustracjach (np. ukazujących obraz powieszony na ścianie klatki dla małp) przez osoby z uszkodzeniami prawostronnymi. Po przebadaniu małej, wysoce wyselekcjonowanej grupy za pomocą tego samego Testu Nonsensów Obrazkowych (McGill Picture Anomalies Test) nie potwierdzono jednak tych danych (Shalman, 1961). McFie (1960) wykrył deficyty w pod-teście Historyjek ze skali Wechslera również tylko u osób z uszkodzeniami prawopółkulo-wymi. Stosując ekspozycję tachistoskopową, Kimura (1963) stwierdziła, że uszkodzenia po stronie prawej obniżały rozpoznawanie materiału nieznanego osobom badanym, podczas gdy pacjenci z uszkodzeniami lewego płata skroniowego mieli gorsze wyniki przy ekspozycji materiału znanego.

Warrington i James (1967b) nie potwierdziły ogólnego wyniku badań Kimury, że przy uszkodzeniach prawego płata skroniowego występują trudności z oceną liczebności w materiale prezentowanym tachistoskopowo, natomiast odkryły istotne podwyższenie progów rozpoznawania przy ekspozycji w przeciwległej, lewej połowie pola widzenia. Okazało się też (Rubino, 1970), że usunięcie prawego płata skroniowego bardziej ogranicza zdolność wzrokowego rozpoznawania nonsensownych wzorów niż resekcje lewostronne.

Związek specyficznych defektów z uszkodzeniami prawego płata skroniowego potwierdziły dalsze badania. Ustalono (Lansdell, 1962a), że pacjenci po prawostronnej lobek-tomii skroniowej mają niższe wyniki w teście preferencji wzorów (design preference test) niż pacjenci po lobektomii lewostronnej. W późniejszych badaniach (Lansdell, 1968) okazało się, że operacje prawostronne prowadzą również do obniżenia poziomu wykonania wzro-kowo-przestrzennych zadań na rozumowanie abstrakcyjne, na które operacje lewostronne nie miały specjalnego wpływu. Im bardziej rozległe były resekcje po stronie prawej, tym większe były owe deficyty.

Chociaż oba płaty skroniowe pełnią istotną rolę w przetwarzaniu informacji percep-cyjnych, jednak wydaje się, że specjalizacja stronna, którą wykazano w zakresie percepcji słuchowej, obejmuje również modalność wzrokową w tym obszarze. Na podstawie cytowanych tu wyrywkowo danych empirycznych trzeba przyjąć, że związek między stroną, po której znajduje się uszkodzenie, a charakterem deficytu percepcyjnego jest jednak nadal niejasny.

Funkcje węchowe

Okolica odbioru wrażeń węchowych umiejscowiona jest w haku i przyległym doń obszarze zakrętu przyhipokampowego. Uszkodzenie szlaków węchowych lub kory węchowej powoduje zniesienie węchu (tzw. anosmia). Halucynacje węchowe (które często bywają sygnałem, że w tej okolicy znajduje się uszkodzenie powodujące wyładowania) znane są jako napady hakowe i występują niekiedy jako aura padaczkowa.

Rausch i Scrafctinides (1975a. 1975b) opisali podwyższenie progu rozpoznawania jakości lub tożsamości zapachów jako następstwo lobektomii skroniowej. Dalsze badania pacjentów po lobektomii (Rausch i in.. 1977) wykazały, że po operacji popełniają oni więcej błędów w przypominaniu sobie zapachów, przy czym osoby po lobektomii prawostronnej miały gorsze wyniki niż grupa po resekcjach lewostronnych. W innym badaniu tylko pacjenci po lobektomii prawoskroniowej gorzej radzili sobie z dobieraniem takich samych zapachów (Abraham, Mathai, 1983), chociaż różnicowanie węchowe jako takie nie było u nich upośledzone. Wreszcie, Eskena-zi i in. (1983) nie stwierdzili żadnego wpływu strony, po której znajduje się uszkodzenie, chociaż w porównaniu z grupą kontrolną wszyscy badani po operacji wykazywali upośle-

PŁATY SKRONIOWE

n

dzenie zarówno bezpośredniej, jak i odro- wyników w wielu różnych testach badających czonej pamięci zapachów, a także obniżenie funkcjonowanie węchu.

ZŁOŻONE NAPADY PADACZKOWE (PADACZKA SKRONIOWA)

Zmiany zachowania

Zagadnienie to jest przedmiotem debaty od kilkudziesięciu lat. Od lat pięćdziesiątych XX wieku badania epidemiologiczne w kilku krajach wskazywały na być może częstszą obecność psychopatologii u chorych z padaczką skroniową niż u chorych z innymi zaburzeniami neurologicznymi oraz z innymi postaciami padaczki. Były także negatywne wyniki badań. Doniesienie o zasadniczym znaczeniu opublikowali Bear i Fedio (1977), porównując pod względem wybranych aspektów zachowania pacjentów z jednostronnymi ogniskami w piacie skroniowym, osoby zdrowe oraz chorych cierpiących na zaburzenia nerwowo-mięśniowe. Wybrane cechy zachowania badano zarówno metodami samoopi-sowymi, jak i za pomocą oszacowań dokonywanych przez bezpośrednich obserwatorów. Bear i Fedio twierdzą, że wykazali u swoich pacjentów z padaczką skroniową charakterystyczne wzory zachowania w okresie między-napadowym, inne niż w pozostałych dwóch grupach. Co więcej, opisali różnice między chorymi z ogniskiem prawo- lub lewostronnym, odzwierciedlające asymetrię ekspresji emocji. Wnioski tych autorów częściowo potwierdzili Hermann i Riel (1981). znajdując w kwestionariuszu samoopisowym charakterystyczne różnice między chorymi z napadami padaczki skroniowej a chorymi z padaczką uogólnioną. W dalszych badaniach (Bear i in., 1982) uzyskano oszacowania ilościowe na podstawie tzw. „ślepych” wywiadów⁷, przeprowadzonych z hospitalizowanymi z powodów psychiatrycznych pacjentami z uszkodzeniami płata skroniowego, z innymi chorymi na padaczkę i z pacjentami psychiatrycznymi, którzy nigdy nie chorowali na padaczkę. Autorzy twierdzą, że otrzymali odrębny profil, obejmujący ..silną potrzebę afiliacji społecznej. drobiazgowość. zainteresowania religijne i społeczne oraz pogłębienie emocji w grupie chorych z padaczką skroniową”.

Bear (1979) wysunął przypuszczenie, że połączenia między korą czuciową a układem limbicznym stanowią podłoże anatomiczne dla ..przypisywania znaczenia trzewiowego (wisceralnego) lub emocjonalnego spostrzeganym bodźcom” (s. 358). Zwiększenie liczby połączeń w następstwie podwyższonej aktywności bioelektrycznej podczas napadów skroniowych mogłoby zmieniać sferę przeżyć emocjonalnych w tej grupie.

Pierwszy artykuł Beara i Fedio wywołał ożywioną dyskusję, podjęto też co najmniej dwie próby powtórzenia tych badań - obie przyniosły wyniki negatywne (Mungas, 1982; Brumback. 1983). W późniejszych dyskusjach zwrócono uwagę na problemy metodologiczne istniejące w tym skomplikowanym obszarze badań (Bear. 1983; Mungas. 1983: Silber-man. 1983: Bear i in., 1989; Blumer. 1999).

Drugim problemem interesującym badaczy jest związek między padaczką skroniową a zachowaniem psychotycznym. W roku 1969 Flor-Hcnry. po przeprowadzeniu retrospek-

W oryginale Nina interrieus, wywiad ..ślepy ", co oznacza, że osoba przeprowadzająca wywiad nie znała rozpoznania pacjenta (przyp. dum.).