9

acjach, które domagają się rozwiązań innego rodzaju. Zawsze należy sobie zadać pytanie, czy np. w sytuacji, gdy ktoś ma pogorszony nastrój w wyniku przepracowania, należy stosować leki czy odpoczynek, czy też pacjent powinien podjąć psychoterapię. Wprawdzie leki przeciwdepresyj-ne raczej nie powodują biologicznego uzależnienia, ale są coraz częściej nadużywane.

Dynamika działania leków przeciwdepresyjnych

Leki przeciwdepresyjne nie przynoszą natychmiastowych efektów. Ich działanie polega na wywołaniu pewnych zmian w obrębie synaps, co zwykle trwa od kilku dni do kilku tygodni. Typowo leki przeciwdepresyjne działają po 2-3 tygodniach systematycznego podawania. Zazwyczaj najpierw ulega poprawie napęd, a później nastrój. Często jako pierwsze ustępują objawy somatyczne depresji. Leki przeciwdepresyjne zwykle podaje się kilka miesięcy. W przypadku nawracających zaburzeń nastroju - w ramach profilaktyki nawrotów - podaje się leki tak długo, jak długo przypuszczalnie może trwać epizod depresyjny, którego objawy są „zakryte” przez działanie leku przeciwdepresyjnego. Spotyka się opinie, że leczenie lekami przeciwdepresyjnymi może trwać wiele lat, jeśli objawy zespołów depresyjnych nawracają często. W przypadku zaburzeń o charakterze nerwicowym czy innym psychogennym przedłużone leczenie przeciwdepresyjne stosuje się po to, by niewydolne mechanizmy obrony osobowości zdążyły się skonsolidować, gdy pacjent nie jest dodatkowo obciążony objawami.

Objawy uboczne zwykle są najsilniejsze na początku działania leku. W przypadku leków trójcyklicznych senność i uczucie „oszołomienia” może trwać 2-3 dni. W przypadku SSRI nudności czy senność nie trwają zwykle dłużej niż kilka dni. Jeśli pacjent wie o tym, ma większą motywację do brania leków, mimo występowania objawów ubocznych. Oczywiście nierzadko się zdarza, że niektóre objawy niepożądane utrzymują się przez cały czas leczenia, np. zaparcia czy suchość w ustach, ale zwykle są one mniej uciążliwe niż te objawy uboczne, które mają miejsce przy wprowadzaniu leku.

Ważnym zjawiskiem związanym z dynamiką działania leków przeciwdepresyjnych jest nasilenie tendencji samobójczych u pacjentów w depresji, z myślami samobójczymi i obniżonym napędem psychoruchowym. Przed poprawą nastroju leki zwykle powodują zwiększenie obniżonego napędu psychoruchowego. W rezultacie chory, który do tej pory nie miał dość siły i energii, by popełnić samobójstwo, tę siłę zyskuje, zanim nastrój poprawi mu się wystarczająco, by znikły myśli samobójcze. Dlatego należy zwracać szczególną uwagę na pacjentów w 2-4 tygodniu leczenia, u których zaczynają ustępować niektóre objawy.

270