9 (352)

24 Mikroekonomia

Schemat 4. Zależność praktyki gospodarczej, ekonomii i polityki ekonomicznej

I. 5. System nauk ekonomicznych

Rozwój dociekań ekonomicznych od drugiej połowy XIX w., spowodowany gwałtownym przyśpieszeniem procesów industrializacji i tworzenia się systemu gospodarki światowej, stał się bardzo intensywny. Wraz z tym pojawiły się trudności wynikające z konieczności opanowania całokształtu zagadnień i problemów związanych z funkcjonowaniem systemów gospodarczych. W powstałych ośrodkach akademickich, gdzie kształcono w dziedzinie ekonomii i prowadzono badania naukowe, postępowała coraz większa specjalizacja. Wraz z tym zaistniały instytucjonalne warunki do usamodzielnienia się poszczególnych dyscyplin dotychczas wchodzących w skład ekonomii politycznej. Tak oto zaczęła postępować swoista hierarchizacja w łonie ekonomii, co ostatecznie doprowadziło do ukształtowania się systemu nauk ekonomicznych.

Ekonomia polityczna uprawiana w sposób klasyczny, starająca się wyjaśnić najogólniejsze kwestie dotyczące gospodarowania, przekształciła się w rodzaj metaekonomii, której relatywnie podporządkowane zostały pozostałe składowe systemu nauk ekonomicznych. Kolejnym krokiem było dokonanie się podziału na makroekonomię - zajmującą się analizowaniem gospodarki jako całości i posuwającą się w głąb jej struktury; mikroekonomię - analizującą problemy alokacji i podziału zaczynając od jednostki gospodarczej i rozwijającą je potem wzwyż¹. W okresie późniejszym, już po drugiej wojnie światowej, pojawiła się także mezoekonomia - zajmująca się problematyką gospodarowania w skali regionalnej. W niektórych opracowaniach dokonuje się także podziału na ekonomię empiryczną i ekonomię matematyczną². Bardziej jednak chyba chodzi w tym przypadku o kwestie dotyczące stosowanych metod badań, niż o „odmiany” ekonomii. Posługiwanie się pojęciem ekonomia empiryczna wynika z przekonania, że w ostatecznym rachunku, wszelkie badania teoretyczne dotyczące gospodarki, muszą być odniesione do realnego świata. W jej ramach wyróżnia się zatem cztery metody porównywania teorii z rzeczywistością: empirycyzm zdrowego rozsądku, analizę statystyczną, klasyczną analizę ekonometryczną i baynesowską analizę ekonometryczną. Z kolei pojęcie ekonomia matematyczna odnoszone jest jedynie do oznaczenia, że zastosowano techniki matematyczne w formułowaniu hipotez naukowych.

Stopniowo zaczęły także odrywać się od ekonomii dyscypliny, których przedmiotem jest badanie poszczególnych dziedzin gospodarki. Powstały w ten sposób ekonomiki szczegółowe (branżowe), przykładowo: ekonomika rolnictwa, przemysłu, handlu, transportu, ekonomika wojskowa itp. W ten sposób, uogólnienia metaekonomii przenoszone są na grunt poszczególnych dziedzin gospodarki, zaś wyniki badań ekonomik szczegółowych, po uogólnieniu, wzbogacają teorię ogólnoekonomiczną.

W samodzielną dyscyplinę nauki przekształciła się także historia gospodarcza, która zaczęła w sposób naukowy badać ludzką przeszłość gospodarczą i poszukiwać w niej prawidłowości rozwoju.

Powstała też historia myśli ekonomicznej, badająca proces ewolucji koncepcji gospodarowania. Historycy myśli ekonomicznej poszukują odpowiedzi na pytanie w jaki sposób powstają teorie ekonomiczne? Dotychczas w ich gronie zarysowały się dwa skrajne stanowiska: relatywistyczne i absolutystyczne. Przedstawiciele pierwszego z nich uważają, że warunki historyczne (społeczno - ekonomiczno - polityczne), decydują o charakterze i kierunku poszukiwań ekonomicznych. Z kolei reprezentanci orientacji absolutystycznej (wigowie), podkreślają znaczenie czynników wewnętrznych (np. rozwój szkolnictwa ekonomicznego, profesjonalizm w uprawianiu ekonomii itp.). W okresie przedwojennym większość historyków myśli ekonomicznej stała na pozycjach relatywistycznych, obecnie jednak sytuacja uległa zmianie.

W latach trzydziestych XX w., w wyniku zmian strategii dotyczącej relacji państwo - gospodarka (rozwój gospodarczego interwencjonizmu państwowego) i na bazie toczonych wcześniej sporów wokół przedmiotu ekonomii, wyodrębniła się jako dyscyplina samodzielna polityka ekonomiczna (często zwana też polityką społeczno - gospodarczą).

Poważny wkład w rozwój metod badań i analiz ekonomicznych miały nauki wspomagające ekonomii, zwłaszcza zaś: statystyka i ekonometria³.

1

Wyodrębnienie się mikroekonomii nastąpiło w efekcie dokonania pierwszej syntezy neoklasycz-nej przez A. Marshalla (1890).

2

Por. H. Landreth, D.C. Colander, Historia myśli ekonomicznej, op.cit., s. 17.

3

Dokonania tych dyscyplin wykorzystywane są w naukach ekonomicznych do formułowania lub weryfikowania hipotez. Statystyka nastawiona jest na analizowanie