amat urz kr086

Generatory tranzystorowe pracujące w układach samowzbudnych cechuje mała stabilność częstotliwości i amplitudy. Przyczyną tego jest podatność tranzystora na takie czynniki, jak temperatura i napięcie zasilające. Szczególnie trudna jest kompensacja wpływu zmian temperatury, występujących nie tylko wskutek wahania temperatury otoczenia, lecz także wskutek zmian amplitudy drgań (zmiany mocy traconej w tranzystorze). Dlatego w nadajnikach tranzystorowych z reguły stosuje się generatory stabilizowane elektromechanicznie płytką kwarcową. Sche-

Rys. 9-3. Generator tranzystorowy ze stabilizacja kwarcową

maty takich generatorów w układzie ze wspólnym emiterem przedstawione są na rys. 9-4, a w układzie ze wspólną bazą — na rys. 9-3. Generatory tranzystorowe w układzie ze wspólną bazą umożliwiają pracę na

a)

Rys. 9-4. Generatory kwarcowe z tranzystorami: a) z dodatkową indukcyjnością; b) z wykorzystaniem kwarcu jako indukcyjności

częstotliwościach zbliżonych do tranzystora, a nawet ze sprawnością obniżoną do 40 -ł- 50% na częstotliwościach dwukrotnie większych od /_2r-Generatory tranzystorowe dostarczają stosunkowo niewielkiej mocy użytecznej, rzędu miliwatów (np. tranzystor typu OC 44 — do 50 mW). Dlatego też w nadajnikach tranzystorowych z zasady stosuje się dodatkowe stopnie wzmocnienia mocy w.cz. (w układach pojedynczych lub przcciwsobnych) z tranzystorami o dużej częstotliwości granicznej. Wzmacniacze w.cz. pracują w przypadku gorszych tranzystorów w układach ze wspólną bazą, a w przypadku lepszych — w układach ze wspólnym emiterem.

Moc użyteczną, jaką można uzyskać ze wzmacniacza tranzystorowego w.cz., ogranicza głównie wzrost temperatury styku tranzystora

warstwowego. Ponieważ maksymalna dopuszczalna temperatura styku tranzystora nie przekracza 60 -4- 80°C, zaleca się stosowanie przy pracy w pobliżu wartości granicznych mocy — chłodnic miedzianych zakładanych na korpus tranzystora. Telegraficzna manipulacja nadajników tranzystorowych dodatkowo sprzyja odprowadzeniu ciepła w przerwach między znakami.

W nadajniku z rys. 9-5 wykorzystany jest generator kwarcowy z rys. 9-3 w połączeniu z przeciwsobnym wzmacniaczem mocy w.cz.

Kys. 9-5. Nadajnik tranzystorowy opracowany przez DJ1ZG

Wzmacniacz mocy pracuje w układzie ze wspólną bazą, mniej wrażliwym na przesterowanie i dopuszczającym stosowanie prawie dwukrotnie większego napięcia kolektora niż w układzie ze wspólnym emiterem. Także częstotliwość graniczna układu jest odpowiednio większa. Niewielką oporność wejściową wzmacniacza dopasowuje do dużej oporności wyjściowej generatora transformator o przekładni obniżającej, z wykorzystaniem odcinka symetrycznej linii zasilającej (link).

Tranzystory pracują w klasie B, osiągając praktycznie sprawność około 60%. Moc tracona łącznie w obu tranzystorach wynosi około 100 mW, co zapewnia 120    130 mW mocy użytecznej w.cz. na wyjściu.

Wartość ta jest słuszna dla częstotliwości roboczej 3,5 MHz. Opornik 20 O w obwodzie emiterów stabilizuje punkt pracy tranzystorów. Oporność zewnętrzna R_kk między kolektorami tranzystorów wzmacniacza jest niewielka, rzędu 1-4-2 kft. W związku z tym wyjściowy obwód strojony dołącza się poprzez odpowiednio rozmieszczone odczepy.

Obwód kolektora PA dostraja się za pomocą prostego woltomierza lampowego, mierząc wartość napięcia w.cz. na wyjściu nadajnika. Prąd kolektora stopnia końcowego osiąga płytkie minimum w chwili dostrojenia obwodu PA do częstotliwości roboczej, a także maleje, gdy włącza się obciążenie zewnętrzne.

Zasilanie nadajników tranzystorowych jest nadzwyczaj proste. Zwykle służą do tego celu niskonapięciowe baterie suche lub małe akumula-

171