ashmore1

Ryc. 8.15

Współcześni turyści odwiedzający Monks Mound w Cahokii. Zdjęcie daje pojęcie o monumentalnych rozmiarach tej platformy ziemnej, największej budowli w starożytnej Ameryce na północ od Meksyku (por. ryc. 2.5).

szono ich do pracy siłą. Dlaczego więc wzięli udział w pracach budowlanych? Zarówno zwykli ludzie, jak i przywódcy aktywnie uczestniczyli w ustanowieniu nowej wspólnoty i stworzeniu jej materialnych symboli. Razem stworzyli place, na których organizowano zgromadzenia rytualne i inne uroczystości umacniające solidarność wspólnoty. Pauketat sugeruje, że o wiele późniejsza pieśń rdzennych Amerykanów może wyrażać poczucie jedności, podobne do tego, które odczuwali dawni mieszkańcy Cahokii: „Spójrzmy na cudowne dzieło naszych rąk... i radujmy się" (Pauketat 2000:121)

Co więcej, przedmioty odkryte na śmietniku przyległym do Wielkiego Placu wskazują, że we wczesnej historii Cahokii miały tam miejsce wielkie publiczne uczty i inne rytuały. W dole na śmieci znaleziono kości sugerujące spożywania najlepszego mięsa i przedmioty o znaczeniu rytualnym, np. gałęzi drzewa cedrowego i tytoniu, jak również potłuczone naczynia gliniane, na których podawano pożywienie uczestnikom zebrania. Ludziom, których chcieli wyróżnić, władcy przekazywali ozdobne naczynia gliniane; w nowym porządku społecznym stały się one oznaką prestiżu.

Nowe interpretacje pokazują, że ideologia może być centralnym czynnikiem, wokół którego organizuje się społeczeństwo, szczególnie w okresie zmian społecznych i kulturowych. Nie znaczy to, że należy postrzegać ideologię jako jedyną lub

najważniejszą przyczynę zmian kulturowych. W rozkwicie i upadku Cahokii odegrały swą rolę także inne czynniki, w tym ekonomiczne. Historia obfituje jednak w przykłady ideologii, które w znacznym stopniu wpłynęły na kierunek rozwoju społecznego, także na powstanie i upadek państw. Archeolodzy muszą pamiętać o tych przykładach. Jeżeli chcą odtworzyć przeszłość w sposób możliwie pełny, nie mogą ignorować roli, jaką w tej przeszłości odgrywała ideologia.

PODSUMOWANIE

Ze względu na to, że nie da się bezpośrednio obserwować działań dawnych ludzi, podstawą do rekonstruowania przeszłości są podobieństwa między faktami archeologicznymi i materialnymi odpowiednikami ludzkich zachowań wśród żyjących społeczeństw (mogą być one obserwowane bezpośrednio, bądź utrwalone w relacjach historycznych i etnograficznych). W archeologii wnioskowanie przez analogię nie zawsze było stosowane poprawnie, ale trzymanie się reguł logicznych pozwala ograniczyć lub nawet wyeliminować potencjalne braki. W przypadku konstruowania analogii szczegółowych, dotyczących poszczególnych zachowań i dziedzin kultury, ważne są: ciągłość zamieszkiwania, podobieństwo środowiska naturalnego i porównywalność form kulturowych między sytuacją archeologiczną i proponowanym odpowiednikiem. W przypadku analogii ogólnych, związki między poszczególnymi zachowaniami i ich śladami materialnymi definiowane są dzięki studiom nad współczesnymi rozwiniętymi społeczeństwami (actualistic studies). Im więcej ustali się takich związków (przy wykorzystaniu źródeł historycznych, etnograficznych i badań nad współczesnymi społeczeństwami), tym pewniejsza będzie proponowana rekonstrukcja.

Przy rekonstrukcji wariantów dawnych zachowań, poza analogią, pomocne są wyniki badań nad strukturami przestrzennymi. Można powiedzieć, że działania ludzkie toczą się na trzech głównych polach - technologii, systemów społecznych i ideologii.

Technologia dotyczy zachowań najściślej związanych ze środowiskiem, które archeologia bada posługując się koncepcją ekologii kulturowej. Związek między zachowaniami a środowiskiem ma naturę złożoną, gdyż każde środowisko dostarcza pewnego zakresu zasobów, a każda kultura definiuje, poprzez stwarzane przez siebie możliwości i dokonywane wybory, które z tych zasobów zostaną wykorzystane. Wynika z tego, że aby zrozumieć dawne technologie, trzeba badać nie tylko pozostałości kulturowe, ale również środowisko, w których były one używane.

Dawne systemy społeczne — czyli organizacje, które ukierunkowują zachowania ludzkie - rekonstruowane są na wiele sposobów. Archeologia osadnicza bada