Atlas muzyki2

---- P POdlóży I mlvJgęg'pobylu HHhtUą

| ._;,«0R0 FRIEDRICH HANDEL. ur. 23 II '^5 * Haik: zm. 14 IV 1759 w Londynie: z rojom lekarskiej: szlcola luc.; uczył się u F. W. ZA-ilfÓWA. organisty Marktkirchc w Halle. Stulił prawo w Halle i jednocześnie byl orguni-katedry reformowanej i kościoła dworskiego. Hiotiborę 1703-1706. Żywot organisty i środowl-Haik nie odpowiadały HfindlowL W 1703 za-ttiKlnrł w operze w Hamburgu jako skrzywi od 1704 - khiwcsynisui. J. MATTHESON [a^pólna podróż do 8uXTEHUDEGO. 1703) pin! o nim: „byl mocny na organach, mocniejszy aiż KUHNAU. w fugach i kontrapunktach, wxpMnaefx temporei lecz wiedział bardzo ma-lił o melodii, zanim przybył do h&ni burskiej ope-^(l?40|. Chodzi tu o nawą. odmienną od środkowałem:. protestanckiego kontrapunktu kantorów. szeroko zakrojoną melodykę włoskiego tdcaoto. którą Handel chciał studiować we Wło-oKh (opery zoh a 321).

Włochy 1706-1710. Podróż od końca 1706:

-    Florencja: Medyccuszc; Rotirigo (1707);

Rzym (1707-1708): w kręgu poetyckim Arca-i/la (tu też: PASQUINI. A. SCARLATTI i CORELLI - ten ostatni wykonuje oratorium Itafli Trionfo dei Tempói

-    Neapol (1708): mitologia antyczna w świetlistym krajobrazie: na wesele księcia ALVITA powstaje scrcnaJa Ad. Galatea e Polifemo. której sycylijska tematyka związana z Etną odwołuje się do pobliskiego Wezuwiusza;

-    Wenecja (1709y. sukces opery Agrippina: podobno „nigdy przedtem nic słyszano wszystkich mocy harmonii i melodii, w swej konstrukcji tak blisko i lak silnie ze sobą powiązanych'* (MAINWARING. MATTHESON. 1761).

Hanower, Londyn 1710-1712. STEFFANI polecił Handla w 1710 jako kapelmistrza do Hanoweru, ten jeszcze w 1710 uda) się piy.cz Dusseldorf do Londynu, gdzie na początku 1711 zachwycano się jego operą Rinaldo i nazywano Handla kławesynistę Orfeo delnostro secolo. Na-aępnie wrócił do Hanoweru, lecz już jesień ią 17)2 ostatecznie osiadł w Londynie.

Loahn 1712—1719. Rozpoczyna się okres sukcesów tapetys 319) 7 okazji zawarcia pokoju w Utrechcie w katedrze św. Pawła rozbrzmiewa Utrecht Te /kurn i Juhilaie (1713. samych instrumentalistów było aź 150), rodzaj muzyki narodowej utrzymanej w choralng tradycji PURCEI. LA. W 1714dektor hanowerski został królem Anglii jako JERZY I. Oh niego Hilndel skomponował Muzykę na nw-z okazji uroczystości nu Tamizie: suity F-dur (1715?), D-duri 1717), G-dur{l 736).

Menuet nr 7 ma typową dla rogu. szeroką melodykę trójdżwiękową z imitacjami, równoległym prowadzeniem głosów i krótkimi okresami; całość klarowna (rys. B, żpb. & 357).

Ktiążę CHANDOS (1717-1720) zaprosi! Handla do swego zamku Cannon pod Londynem, Tu powstało min. 8 suit klawesynowych, ptalmy na chór i orkiestrę {Chandos Anthems), Atu and Gafaihea (opracowanie) l Esther (pierw-at mg oratorium, powiększone w 1732).

Londyn 1719-1728. Wielki okres operowy w Ri>-yal Acadcmyof Musie (s. 319). Opery Handla tą wystawiane w całej Europie Na koronację JERZEGO II w 1727 powstały 4 O. ronatlon Ani henn (stały się dzidami narodowymi. Hilndel otrzyma! wówczas obywatelstwo ang.) Londyn 1728-1741. Nadal powstaje mm jedna opera włoska rocznie (ś. 319); oratoria: Deborah (1733) i in. (a 325); 1737 wylew, kuracja w Akwizgranie; koncerty (& 59)y. (Jdu do <n: CVtt>to(l?39). Kserkses ma typową budowy opery sera i wro-seria - następstwo scen (rya A, górne cyfry >/łożonych z icc. i arii w zmieniających się tona-cjach i afektach, sinfonii i niewielu chórów (3 akty z 53 numerami muzycznymi). Słynne Larga (Larghetto) w pastoralnym F-dur. powolnym rytmie, prostej harmonice i o dostojnym cbaiak-terze przedstawia antycznego bohatera (rys A). Londyn 1741—1751. Handel po skomponowaniu 40 wL oper poświęca się całkowicie ang. oratorium, które budzi najżywszy oddźwięk. Odnawia tymi ang. tradycję chóralną, pod względem treściowym zbliża się do purytanćmu. politycznie a% ukazuje potęgę angielskiego mocarstwa pracz dzieje ludu wybranego. Izraela. Mesjasz, 1741. rozpoczęty 22 VIII i ukończony po 24 dniach, ugruntował tradycję Handlów skich oratoriów i ich odświętnych wykonań.

Połączenie prostoty i wielkości nadaje Mesjaszowi niezwykłą siłę oddziały wania. Po uwerturze fr. w mrocznym e-raoll rozbrzmiewa śpiew tenora, zamknięty w kilku dźwiękach ponad akompaniamentem sostemiio. i przynosi poczucie ufności oraz wybawienia. Włoskie belcanto opanowuje styl ang. (rys. C). Handel napisał ponad 20 ód i oratoriów (s. 325). a także m.in. 6 koncertów organowych (s. 361), Dettingen Te Deum (1743) na pokonanie Francuzów pod Dettingen nad Menem oraz Muzykę ogni sztucznych (1749) z okazji londyńskiego festynu dla uczczenia pokoju w Akwizgranie Londyn 1751—1759. Późny okres przynoś spokój. Jeszcze w 1757 Handel przerabia Trionfo (wersja ang., s. 325); w tym też roku traci wzrok, w 1759 umiera i z wielką czcią zostaje pochowany w Opactwie Westminsterskim.

Handel jako kompozytor o europejskim wykształceniu, mieszkając w Londynie; światowej metropolii. oddziaływał, zwt. oratoriami, na wolne oświecone społeczeństwo mieszczańskie. Arystokratyczny ton opery seriu. zachowam w mieszczańskim oratorium, stał się skromniejszy, łatwiej uchwytny, dopełniony silnymi chórami: humanistyczną treść ujęto w wielką formę przeznaczoną dla dużego audytorium. Nieprzerwana tradycja Handlowskich oratoriów bytu wzorem w klasycyzmie i romantyzmie, natomiast opery i inne dzieła odkryto na nowo dopiero w XX w.

Wvd. zbiorowe: S. ARNOLD. 36 L. Londyn 1787-1797; F. CHRYSANDER. 99 t.. Lipsk 1858-1902. Nowe wyd. zbiorowe staraniem HandelgesellschafL Halle 1955 i ii Katalog twórczości B. BASELTA </#MT\ Lipsk 19781 n.