amat urz kr047

Przerywanie prądu wielkiej częstotliwości może się odbywać w dowolnym miejscu układu nadajnika pod warunkiem zachowania dobrych wskaźników jakościowych procesu kluczowania.

Prawidłowa manipulacja powinna zapewniać:

—    właściwy kształt sygnału, a więc taki, który decyduje o dobrej czytelności znaków przy wyeliminowaniu jakichkolwiek zakłóceń zarówno w najbliższym otoczeniu nadajnika, jak też w całym paśmie częstotliwości po obu stronach częstotliwości roboczej,

—    niewystępowanie w przerwach pomiędzy sygnałami tzw. fali negatywnej, czyli osłabionej fali nośnej (rys. 4-2), która przy odbiorze

Fala

Rys. 4-2. Fala negatywna przy kluczowaniu

byłaby słyszalna jako ton stały o zmieniającym się nieco natężeniu, zmniejszający znacznie czytelność znaków,

—    stałość zarówno częstotliwości roboczej nadajnika, jak i ustalonego kształtu sygnału, przy czym jakość manipulowanego sygnału powinna być stała w dowolnym zakresie szybkości kluczowania,

—    możliwość manipulacji systemem tzw. BK, polegającym na uruchamianiu nadajnika za pomocą organu kluczującego, przy czym w przerwach między sygnałami nadajnik nie wydziela zupełnie energii w. cz. na częstotliwości roboczej; zapewnia to poprawne w tym czasie działanie urządzenia odbiorczego. W systemie tym możliwa jest bardzo szybka komunikacja obustronna bez stosowania dodatkowego przełączania.

Idealnie manipulowana fala nośna (np. w systemie Al) ma kształt zbliżony do prostokąta. Ostro narastające krawędzie impulsu powodują jednakże powstawanie szerokiego pasma częstotliwości harmonicznych po obu stronach fali nośnej, w wyniku czego pojawiają się szelesty i trzaski określane zwykle mianem „kliksów".

Dodatkowe zakłócenia w najbliższym otoczeniu nadajnika powstają wskutek iskrzenia na stykach klucza telegraficznego, lub przekaźnika manipulatora. Stanowią one dokuczliwą przeszkodę w pracy odbiorników sąsiednich BCL-owców.

Rys. 4-3. Formowanie sygnału telegraficznego: a) kształt sygnału pierwotnego: b) kształt prawidłowo uformowanego sygnału

HIh

b)

dolo    CzofoUjm

I

W celu osłabienia wpływu tych szkodliwych zjawisk przyjmuje się kształt sygnału o zaokrąglonych krawędziach o zwiększonym czasie narastania i zanikania (rys. 4-3). Tak uformowany sygnał telegraficzny daje w wyniku manipulacji wąskie widmo częstotliwości A/ wokół fali nośnej. Szerokość widma zależna jest jedynie od szybkości telegrafowania. W praktyce dla szybkości telegrafowania 150 znaków na minutę można przyjąć A/ = 100 Hz. Kształt prawidłowego sygnału telegraficznego uzyskuje się w wyniku stosowania ekranowanych filtrów w obwodach kluczowania. Filtr taki, utworzony z zespołu kondensatorów i dławików w. cz., umieszcza się zwykle w pobliżu klucza najczęściej w jego podstawie.

Układy filtrów przedstawione są przykładowo na rys. 4-4.

W najprostszym przypadku stosuje się jako filtr pojedynczy kondensator włączony równolegle do styków klucza, W szereg z tym kondensatorem może być włączony niewielki opornik (10-=-100 -2), tzw. opornik gasikowy.

Prawidłowy ton sygnałów telegraficznych można też uzyskać stosu-

^a)

/

do Tx	b)	do Tx	■ ^c>	do Tx i
			' ^
C _|i			$Df. w. cz. ?	10lw.cz. 2
Ir		C ii		P c ^5
		li
Klacz		Klucz		KluCZ

Rys. 4-4. Filtry w.cz. w obwodzie klucza telegraficznego (C - 1 nF -j- 10 nF, Ldl-w<z- = 0,5 -4- 2,5 mil)

Rys. 4-5. Filtr m.cz. w obwodzie klucza manipulującego (przy małym prądzie manipulacji wartość C = 0,05 pF. a Ldl-m-ct- = 30 H, natomiast przy dużym prądzie manipulacji C -= 0,5 pF- a Ld/.m.e/,— 1H)

jąc filtry z dławikiem m.cz. (rys. 4-5). Jeżeli filtr taki wbudowany jest w nadajnik, to konieczne jest wówczas dodatkowe wyposażenie klucza manipulującego w zespół filtrów w.cz. umieszczonych w pobliżu styku zwierającego.

Rys- 4-G. Schemat .przekaźnika elektronowego

Omawiane poniżej układy manipulacji zawierają najczęściej szereg dodatkowych elementów, z pomocą których formuje się należyty kształt sygnału.