CCF20071020012

4. Samotność ludzi starych

Problem starości można rozpatrywać w trzech aspektach: biologicznym, psychologicznym i społecznym.

Biologiczne starzenie się człowieka jest związane z anatomicznymi zmianami zachodzącymi w funkcjonowaniu jego układu nerwowego oraz w wyglądzie człowieka, jakie zachodzą wraz z wiekiem. Według Kingi Wiśnicwskicj-Roszkowskicj, kolejność starzenia się tkanek zależna jest od ich zdolności regeneracyjnych. Tak więc w pierwszej kolejności starzeje się system nerwowy, serce i mięśnie szkieletowe; następnie: nerki, wątroba, gruczoły dokrewne i mięśnie gładkie, a w fazie końcowej: tkanka nabłonkowa, naskórek, szpik kostny i kanaliki jąder¹. Przy „zdrowym starzeniu się” człowiek jest zdolny do wykonywania czynności dnia codziennego, natomiast, gdy pojawiają się zmiany miażdżycowe ludzie starzy sązniedołężniali i niesprawni, wymagają najczęściej pomocy ze strony osób trzecich. U ludzi starych występują także zmiany w układzie narządów ruchu, które są wynikiem osłabienia mięśni i częściowego odwapnienia kości (tzw. starcza ostcporoza). Sprawność fizyczna osób starszych w dużej mierze zależy od ich stanu zdrowia. Oceniając ją, bierzemy pod uwagę między innymi: sprawność ruchową, sprawność życia codziennego, sprawność w zakresie komunikowania się oraz sprawność dotycząca prac wchodzących w zakres prowadzenia gospodarstwa domowego².

Upatrywanie przyczyn złego stanu zdrowia człowieka starego w jego wieku jest, zdaniem niektórych badaczy, wielkim błędem, ponieważ starości automatycznie nie muszą towarzyszyć różne choroby i dolegliwości. Sami ludzie starzy w ten sposób rozumieją swoją sytuację i godzą się ze swoim osłabieniem jako nieuniknionym zjawiskiem związanym z procesem starzenia się. Jednak przyczyn tych

objawów może być wicie, na przykład: uwarunkowania genetyczne, niedożywienie i brak witamin, depresja spowodowana odejściem bliskiej osoby itp.²³

Różne dolegliwości ludzi starych oraz starzenie się tkanek oddziałuje na ich wygląd zewnętrzny - przyjęło się nawet określenie „wygląd starczy” lub „postawa starcza”. Człowiek w podeszłym wieku posiada zazwyczaj pochyloną sylwetkę, siwe włosy, drżące ręce i niepewny chód. Jego twarz pokrywają zmarszczki, a skóra posiada liczne przebarwienia²⁴.

Oprócz zmian w rozwoju fizycznym, człowieka starego dotykają także zmiany w strukturze osobowości, które są widoczne w schematach poznawczych, czynnościowych oraz motywacyjnych. Obraz samego siebie u człowieka starego zależy przede wszystkim od jego sytuacji życiowej - jest tym pozytywniejszy im jest ona lepsza, natomiast ulega zmianom na negatywny w przypadku złego stanu zdrowia lub pogarszania się sytuacji materialnej. Obraz samego siebie warunkuje postawy ludzi starych wobec życia. Najbardziej pożądaną jest postawa konstruktywna, natomiast zależna, obronna, wrogości do świata czy do siebie i swojego życia nie pozwalają na cieszenie się życiem i przejawiania aktywności własnej. Należy jednak pamiętać, że w okresie starości nic wytwarza się żadna nowa postawa życiowa te, które obserwujemy, człowiek prezentował już wcześniej, a na starość mogą one uleć jedynie zaostrzeniu lub złagodzeniu. Na lcształ-lowanie się pozytywnego lub negatywnego obrazu siebie u człowieka starego duży wpływ ma także opinia społeczna, która narzuca pełnieni* określonych ról -jeśli człowiek nie jest w stanie się z nich wywiążą* wycofuje się z życia społecznego.

Kolejnym elementem warunkującym starzenie się w sensie psy-< liii nym jest aktywność, a właściwie jej zanik, co w konsekwencji piowad/.i to złego samopoczucia - samotności, nudy, bycia niepotrzebnym. Wykazując nikłą aktywność, człowiek stary ma mniejsze n/hmm na realizację podstawowych potrzeb, a przede wszystkim spo-

K Poi np. J. Gove, Wieka aktywność życiowa, Warszawa 1980, s. 23.

^H N.i len temat między innymi: J. Rychard, Stulatek - człowiek w średnim WlAtt, WniM/uwa 1976, s. 14.

41

1

   K. Wiśnicwska-Roszkowska, Nowe życie po sześćdziesiątce, Warszawa 1978, s. 27-32.

2

   Por. np. M. Susułowska, Psychologia starzenia się i starości, Warszawa 1989, s. 107-108; J. Rembowski, Psychologiczne problemy starzenia się człowieka, Warszawa-Poznań 1984, s. 57.