CCF20071022017

Z / ■H- Psychologia rodziny: teoria i badania

ciepło

wychowanie

Rys. 3.3. Model postaw rodzicielskich według W C. Beckera (druga wersja) (Plopa, 1983)

Tak więc ciepło, swoboda, spokojne traktowanie dziecka stanowią jedno z 8 kryteriów zachowań (sześcian 2); ciepło, swoboda, niespokojna troskliwość — drugie (sześcian 1); wrogość, ograniczanie, spokojne traktowanie (sześcian 8) — trzecie itp. Większość rodziców, zdaniem Beckera, nie prezentuje postaw krańcowych, ale raczej postawy zawarte bliżej środka poszczególnych wymiarów.

Największy wkład do rozwoju modeli oddziaływań rodzicielskich (stylów) wniósł E. S. Schaefer, którego koncepcje w tym zakresie są najbardziej wszechstronnie opracowane (Rembowski, 1972; Plopa, 1983).

Systematyczne studia nad powyższym problemem rozpoczął w 1957 roku, koncentrując się na uporządkowanej analizie miar postaw rodziców. Stawiał sobie za cel zbudowanie treściowo bogatej siatki zachowań rodziców wobec swoich dzieci. Budował głównie modele okrężne, w których poszczególne czynniki są ułożone w porządku okrężnym i zamykającym się. Obok siebie są umieszczone te czynniki, które wykazują wysoki stooień interkorelacji. Z uwagi na fakt, że zostały one dokładnie omówione w literaturze polskiej przeż J. Rembowskiego (1972), nie będą one w tym miejscu szerzej omawiane.

Analiza literatury psychologicznej wskazuje, że największe zainteresowanie wśród badaczy i praktyków wywołują typologie czynnikowe, a w szczególności opracowania A. Roe, M. Siegelmana i E. Schaefera. Podkreśla się ich obiektywność, ekonomiczność oraz wysoką przydatność, również z uwagi na opracowane metody pomiaru postaw stylów rodzicielskiego oddziaływania (Goldin, 1969; Kojima, 1975; Plopa, 1996). Badacze wskazują, że

0    obiektywności uzyskiwanych wymiarów oddziaływań rodzicielskich świadczy ich podobieństwo z innymi wymiarami uzyskiwanymi w niezależnych badaniach z zastosowaniem analizy czynnikowej.

Schaefer zauważył wysokie podobieństwo między trzema czynnikami odkrytymi przez siebie, a wyodrębnionymi przez A. Roe i M. Siegelmana, jak też W. Beckera. Stwierdził, że czynnik 1 (akceptacja — odrzucenie), wykryty przez wspomnianych badaczy, jest podobny do czynnika miłość

—    odrzucenie, wykrytego przez siebie, natomiast między pozostałymi czynnikami istnieje tylko częściowe podobieństwo. Czynnik 2 (liberalizm

—    wymaganie) nie koresponduje z wymiarem kontroli, ale ze skalami — ograniczanie i karanie, natomiast czynnik 3 (ochranianie) — ze skalą ochraniania.

Trzy czynniki E. Schaefera były również porównywane przez H. Kojimę z wyodrębnionymi w badaniach własnych. Stwierdził on, że czynnik 1 (psychologiczna kontrola) jest podobny do czynnika 2 otrzymanego przez E. Schaefera (psychologiczna autonomia - psychologiczna kontrola), oraz do 2 odkrytego dla 18 skal SR-PBI przez S. Rensona, E. Schaefera i B. Le-vyego (Plopa, 1983). Podkreślał również podobieństwo między czynnikiem 2 (akceptacja — odrzucenie) uzyskanym w swoich badaniach i czynnikiem

1    Schaefera (akceptacja - odrzucenie), a także między czynnikami 3, tj. swobodną kontrolą i swobodną, ostrą kontrolą. Współczynniki zgodności pomiędzy poszczególnymi czynnikami wahały się w granicach od 0,84 do 0,97.

Wysokie podobieństwo między typologią E. Schaefera i M. Siegelmana zauważył P. Goldin (1969). Stwierdził, że czynnik miłości* (L) Siegelmana i akceptacji — Schaefera są prawie identyczne. W dalszej kolejności stwierdził, że istnieje podobieństwo czynników: psychologiczna akceptacja - psychologiczna kpntrola oraz wymagania (D), z zastrzeżeniem, że (D) odwołuje

<?if>    'tJjo s-lci/ <aqyd? w nr-ę w2 G