CCF20081016004

I

przykład badanie placówki wychowawczej, jej struktury, funkcji, efektyw ności. Dominują tu badania źródeł, dokumentacji, rejestracyjne i opisow sposoby gromadzenia materiałów. W badaniach zbiorowości dominuj techniki kwestionariuszowe, wszelkiego typu testy, skale, eksperymenta ne sposoby wywoływania reakcji. Przy badaniu zjawisk rozproszonyc często na wielkich obszarach i zbiorowościach znowu musimy się ucie do innych metod i procedur gromadzenia wiedzy. Tu dominują sondaż ankietowe, zabiegi statystyczne.

Charakteryzując w ten sposób zróżnicowanie proceduralne badań mar świadomość, że nie może ono być ścisłe, albo inaczej mówiąc poszczę gólne rodzaje badań nie mogą korzystać z formalnej właściwości klasyfi kacji czyli wykluczania wzajemnego i wyczerpywania zakresu. Ten obszt działalności intelektualnej człowieka jest bowiem niesłychanie zindywidi alizowany. Każdy przypadek stwarza inne szanse i inne konieczność Powszechnym zjawiskiem będzie krzyżowanie się różnych typów badań reguł postępowania. Ścisłość definicyjna klasyfikację taką uczyniłab nieużytecznym schematem.

A

Dokonana typologia, przy celowym braku ścisłości definicyjnycł miała ukazać tylko główne obszary penetracji intelektualnej humanistyki Służyć może uświadomieniu niezwykłego zróżnicowania procesu badaw czego w zakresie jego celów, metod, przedmiotu i organizacji narzucają cych badaczowi za każdym razem inne dyspozycje i wymagających inne postawy poznawczej. Ta otwartość poznawcza i elastyczność wykonawcz - to ważne atrybuty badacza humanisty i taką postawę wywołać miał zaprezentowana klasyfikacja.

2.2. Problemy a hipotezy    V

2.2.1. Formułowanie problemów badawczych.

Jest to z pozoru prosty zabieg werbalny, polegający na precyzyjnyn rozbiciu tematu na pytania, problemy. Zabieg ten musi jednak spełnia kilka warunków, jeśli chcemy aby był prawidłowy.

¹)    Otóż sformułowane problemy muszą wyczerpywać zakres nasze niewiedzy, zawarty w temacie badań. Tak więc problemy w sposól znacznie bardziej precyzyjny określają zakres naszych wątpliwości tym samym określają teren badawczych poszukiwań.

2)    Drugim warunkiem poprawności sformułowanych przez nas proi blemów, jest konieczność zawarcia w nich wszystkich generalnycl zależności między zmiennymi. Dzięki temu dość ściśle będziemy mieć wyznaczony zakres badanych zjawisk.

Na marginesie tego postulatu należy przypomnieć trafne propozycje H. Muszyńskiego wedle którego problemy dotyczą dwu kategorii faktów: a) własności „przedmiotów”, oraz b) relacji łączących zmienne. Pierwsze wywodzą się z pytań rozstrzygnięć i odpowiedzią na nie jest definitywne i jednoznaczne „tak”, „nie”, „jest tak i tak” itp. Drugie wywodzą się z pytań dopełnień i odpowiedzi na nie są złożone, wielowarstwowe, uwarunkowane. Np. ad 1) „Jakie są rozmiary dojeżdżania młodzieży do szkół ponadpodstawowych”, ad 2) „Jaki jest wpływ dezorganizacji rodziny na aspiracje oświatowe młodzieży”.

1) Trzecim warunkiem poprawności problemu badawczego jest jego rozstrzygalność empiryczna oraz wartość praktyczna. W fazie koncepcji nie można niestety zdobyć całkowitej pewności, czy problem posiada te dwa istotne walory. Musimy zaufać naszej wiedzy i intuicji badawczej.

I ’i oblem badawczy, czy raczej zespół problemów badawczych wyzna-11 ii dalszy proces myślowy w fazie koncepcji. Stanowią podstawę tworzeni! hipotez, bo często zabieg budowania hipotez polega na zmianie nimatycznej formy problemu, ze zdania pytającego na twierdzące lub

pi/iTzące.

Problemy badawcze pośrednio stanowią podstawę do typologii zmienił, di zależnych i niezależnych a także wskaźników do zmiennych. Od l'mhlemów także zależy, jakie techniki i narzędzia dobieramy aby je

m/wiązać.

formułowanie problemów badawczych jest więc ze wszech miar ii/nym zabiegiem, wymagającym poważnego namysłu i pewnego zasobu u lnlzy. Bo choć problemy badawcze określają zakres naszej niewiedzy, i i uby zrobić to trafnie trzeba sporo wiedzieć o przedmiocie naszych i nimi. Najlepszym źródłem takiej wiedzy jest literatura przedmiotu.

Rozstrzygnięcie problemu badawczego może mieć dwojakie konse-i riieje. Po pierwsze może przynieść określone korzyści praktyczne, po Ime może doprowadzić do ważnych ustaleń naukowo-poznawczych. • ii /ywiście skutki te nie wykluczają się wzajemnie.

Problem w stosunku do sformułowanego wcześniej przedmiotu badań Innowi radykalne uściślenie i ukierunkowanie naszych zainteresowań.

25