CCF20090910036 (2) tif

I.XVI ii. Bacon z Werulamu • Dzido i życiu

są nieomylne i stanowią źródło wszelkiego poznania. Nauka jest nauką doświadczalną i polega na stosowaniu metody ra.cjonalnej do danych doświadczenia. Indukcja, analiza, porównywanie, obserwacja i eksperymentowanie oto. są zasadnicze warunki materii; ruch jest pierwszą i najważniejszą z przyrodzonych cech materii nic tylko jako-ruch mechaniczny i matematyczny, lecz jeszcze bardziej jako instynkt, jako duch żywotny, jako napięcie iub (jak mówi Jakub Bochincj jako udręka (Gual) materii. Pierwotne formy materii są przyrodzonymi silami żyjącymi, indywidualizującymi, tkwiącymi w niej, i one są tym, co-wytwarza różnice gatunkowe. U Bacona materializm, którego byi pierwszym twórcą, zawiera jeszcze w postaci naiwnej zarodki swego uniwersalnego rozwoju. Materia uśmiecha się swoim poetycznym, zmysłowym blaskiem do> każdego człowieka, jednakże ta aforystyczna nauka roi się jeszcze od niekonsekwencji teologicznych^{11 2}.

Tę podaną przez Marksa charakterystykę Bacona jako. protoplasty angielskiego materializmu i jako niekonsekwentnego, a więc połowicznego materialisty, należy uznać za zupełnie trafną. Bacon był istotnie połowicznym materialistą, gdyż w nauce jego obok poglądów materian-stycznych spotkać można takie, które z materializmem, stoją w wyraźnej sprzeczności. Bacon był też protoplastą, materializmu angielskiego XVII i XVIII stulecia, w nauce , ,■<> bowiem tkwiły pierwiastki, które późniejsi myśliciele i iy, i 11 scy, jak ■/. jednej strony deiści angielscy i ich kry-lyi y, a z drugiej przedstawiciele psychologii scnsualistycz-ii' i l.ockc, Hartley, Pricstley i inni rozwinęli i przeksztal-■ iii do postaci zdecydowanego materializmu. Materializm i i polski wywarł z kolei potężny wpływ na materializm Irmicuski wieku Oświecenia; od niejgo zaś wywodzi się • aly materializm nowożytny. Można więc naukę Bacona uważać nic tylko za zarodek materializmu angielskiego, li' r. również za punkt wyjścia całego materializmu nowożytnego³.

Co jednak w nauce Bacona było, a co nic było zgodne

in.iterializmem? Bacon wierzy mocno i niezachwianie w niezależne od świadomości istnienie materii. Ten jego cniyidealistyczny pogląd nie jest wynikiem rozprawienia nię /. argumentami idealizmu, które starają się podważyć |n/(-konanie o niezależnym istnieniu materii. Przekonanie Marona o niezależnym bycie materii jest przekonaniem — jeśli tak można powiedzieć — instynktownym, płynącym / takich samych źródeł, z jakich to przekonanie płynie

1

Cytat powyższy jest tłumaczeniem wyjątku ze Świętej rodziny zamieszczonego w języku francuskim w czasopiśmie La Pcnsee. Paryż 1950, nr 28 pt. Dcscartcs cl les sourccs da mnlrrialistnc franęais-

2

(itr. 5).

3

W związku z zacytowaną na wstępie tego paragrafu oceną roli II,eona przez Marksa należy wspomnieć, ż.c Fryderyk Engels nie żywi! bynajmniej dodatniej opinii o naszym filozofie. Zarzuca! mu

,,, i......że niewłaściwie oceni! on wkład nauki greckiej do poznania

przyrody, nic wniosła ona bowiem wprawdzie wiele, jeśli idzie o posunie szczegółów, ale rzuciła pomysły do wielkich syntez, czego ll.inin nie umiał należycie ocenić (Diaicklyka przyrody. Warszawa pi, ; sir. 3!. 35). Wytykał też Engels Baconowi, ż.c za pomocą swej u, lody cmpiryczno-indukcyjncj chciał rozwiązywać zagadnienia le-, ,,e na granicy fantastyki, aby np, osiągnąć sztukę przedłużania ży-, iii. odmładzania, zmiany budowy ciała i rysów twarzy, tworzenie nowych gatunków, panowanie nad pogodą, przemianę nieszlachct-