CCF20091108003

paniom zadania, dość szybko od je na samopoczucie, a po dłuższym także na stan zdrowia oraz poziom lywania pracy. Intensywne użytko-konkretnych zasobów odpowie-ych za przetwarzanie informacji opodobnie pociąga za sobą mniej tyczne skutki niż radzenie sobie oko pojętymi obowiązkami zawo-ii i wymaganiami związanymi z or-cją pracy, których konsekwencją apięcie (zob. rozdział siódmy), wypadku rezultaty zbyt dużego ob-ia pracą należy zdefiniować jako siwa długotrwałego wykonywania v warunkach, które mają wpływ na zyczny i emocjonalny pracownika, •i kondycja wykonawcy odbija się wnie na wynikach pracy. Na przy-racownik może się czuć coraz bar-unęczony, ponieważ nieustannie ibie radzić z wysokimi wymagania-odowymi i po jakimś czasie nastę-łamanie jego umiejętności, nodelu poznawczo-energetycznym ive-energetical framework) stwo-

i    przez Hockeya (1993, 1997) pod-się rolę, jaką procesy regulacyjne ają w transakcjach pomiędzy ludź-

ii    środowiskiem pracy. Model pomiędzy stresem a obciążeniem

tworzony na podstawie obserwacji lualnych wzorców reagowania na vymagania pozwoli prognozować ;zą trafnością stany lub sytuacje, ych wystąpi ryzyko załamania ilości. Hockey (1993) wyróżnił idrębne wzorce pogorszenia wyko-i pracy spowodowanego stresem dmiernym obciążeniem pracą, y wzorzec dotyczy upośledzenia nia zadań podstawowych, które, iwieństwie do pośrednich skutków /nych, obserwuje się względnie Ponieważ wśród celów związa-iracą zadanie podstawowe ma naj

PSYCHOLOGIA PRACY I ORGANI/AIII

wyższy priorytet, aby chronić jego wyko iiywanic, pracownik często musi dokonać zmiany w sposobie gospodarowania zaso bami lub zwiększyć te zasoby, które są wy korzystywane do realizacji zadania. Takie procesy regulacyjne powinny w widoczny sposób wpływać na wykonywanie zadań dodatkowych (pozbawionych priorytetu) oraz na metabolizm.

Pozostałe trzy wzorce odnoszą się do pośrednich skutków negatywnych. Po pierwsze, koszty wyrównawcze ponoszo ne są wówczas, gdy obciążenie pracą jest duże, a mimo to nie obniża się poziom wykonania zadania podstawowego. Sprostanie wymaganiom wymaga wysiłku, co -w połączeniu z faktem, że sytuacja jest spostrzegana jako stresująca - wywołuje mierzalne zmiany w gospodarce hormonalnej i w układzie immunologicznym (np. Ursin, Baade i Levine, 1978; Fran-kenhaeuser, 1986). Wykazano, że aktywne strategie przetwarzania informacji, którym towarzyszy wydatkowanie wysiłku oraz silniejsze poczucie panowania nad sytuacją, wiążą się ze zwiększonym wydzielaniem katecholaminy i zmniejszonym wydzielaniem kortyzolu, a także z pojawieniem się niepokoju. Z drugiej strony, słabsze poczucie kontroli nad sytuacją i rosnąca frustracja łączą się ze wzrostem wydzielania kortyzolu i noradrenaliny (Frankenhaeuser, 1986). Step-toe (1983) badał osoby postawione w sytuacji, która była przez nie kontrolowana, ale wymagała wysiłku skierowanego na rozwiązywanie problemów. Wykorzystując różne techniki pomiaru, zaobserwował u nich wzrost aktywności fizjologicznej, przejawiający się podwyższeniem ciśnienia i przyspieszeniem akcji serca.

Po drugie, przystosowanie do sytuacji może polegać na odwołaniu się do strategii, które pozwalają na mniejsze wydatkowanie wysiłku i mniejsze obciążenie pa-mięci operacyjnej. Zaobserwowano, że

Copyright © Digifouch

Kontrolerzy ruchu lotniczego w zależności od wymogów zadania stosują różne strategie. Gdy wzrasta natężenie ruchu, uwzględniają mniejszą liczbę zmiennych (Sperandio, 1978). Przeprowadzone przez llainbridge (1974) badania nad kontrolowaniem procesu przetwarzania informacji wykazały, że w sytuacji stresowej ludzie używają szybszych, ale mniej dokładnych metod analizy danych. Chmiel, Totterdell i l olkard (1995) zauważyli, że osoby ma-lącc za sobą nieprzespaną noc, które przez kilka godzin musiały wykonywać zadanie wymagające sterowania adaptacyjnego (iadaptive control task), potrafiły utrzymać standard jego wykonania, ale pracowały wolniej.

Po trzecie, za koszty przedłużającego się obciążenia pracą można uważać następstwa zmęczenia. Do tej pory powstało niewiele systematycznych analiz następstw /meczenia. bvć może dlateno. że do ich dokonania potrzebne są szeroko zakrojone badania podłużne z wykorzystaniem licznych prób. Można jednak przypuszczać, że te skutki powinny być wykrywalne, jeżeli badanym pod koniec ich dnia pracy da się do wykonania zadania z nią związane. Shingledecker i Holding (1974) stwierdzili, że zmęczenie łączy się z mniejszym wydatkowaniem wysiłku i podejmowaniem bardziej pochopnych decyzji podczas wykonywania zadań polegających na wykrywaniu błędów (fault--finding tasks). Mcijman, Mulder, van Do-rmelen i Cremer (1992) wykazali, że osoby egzaminujące kandydatów na kierowców wkładały mniej wysiłku w wykonywanie zadań o charakterze poznawczym (cogniti-ve probe tasks), kiedy miały za sobą dzień, w którym musiały w pracy sprostać wysokim wymaganiom. Aasman, Wijers, Mulder i Mulder (1988) przeprowadzili u kierowców autobusów miejskich badania