rybór odpowiedniej metody dokonywania oceny obciążenia pracą zależy od charakteru danego za-i warunków pracy, a także od tego, ni celu i w jakim zakresie dokonuje my. W tabeli 8.1 zostało przedsta-krótkie podsumowanie głównych technik pomiaru omówionych rzednim podrozdziale. Zestawienie kazuje, w jakim stopniu każda nik spełnia kryteria dotyczące sku-iści, użyteczności i możliwości zadania. Więcej szczegółów technicz-la temat tych metod można znaleźć :ach: 0’Donnełl i Eggemeier, 1986, Jamos, 1991.

dając obciążenie pracą, przeprowa-} doświadczenia zarówno w labora-i, jak i w terenie. Na ogól badania toryjne trwają względnie krótko, od ników nie wymaga się wysokich i kacj i i dużego doświadczenia, a ry-liepowodzenia i konsekwencje błę-I niewielkie. Natomiast w badaniach twych wymagania są bardziej reali-e: cele organizacyjne i indywidualne ęolerminowe, pomiary prowadzi się dłuższy czas, a konsekwencje błę-poważne. W realnych warunkach inne jest również tempo wykonywa-Jań - czas realizacji poszczególnych jest ograniczony harmonogramem aczonymi terminami, lsze badania laboratoryjne i tere-moiia sie przyczynić do udoskonale

pamlęlać, że na procesy fizjologiczne lim ja) wpływ aktywność fizyczna i te czyn ■liki emocjonalne, które mogą oddziaływać na funkcjonowanie organizmu.

nia technik oceny obciążenia pracą. Warto też przeprowadzić w rzeczywistych środowiskach pracy długoterminowe studia nad związkiem stanu fizjologicznego i emocjonalnego jednostki z poziomem wykonywania przez nią pracy. Dzięki technikom pomiaru wielopoziomowego uzyskamy bardziej wszechstronną ocenę wpływu różnych wymagań stawianych w pracy na wynik pracy, a także będziemy mogli przetestować modele radzenia sobie ze stresem i obciążeniem pracą, na przykład takie, jak ten stworzony przez Hockeya (1993, 1997). To z kolei pozwoli nam trafniej przewidywać stany i sytuacje, w których problemy z radzeniem sobie z obciążeniem pracą powodują obniżenie poziomu wykonania zadania. Kontrolerzy ruchu lotniczego określają takie załamanie umiejętności jako „tracenie obrazu”; opisują w ten sposób sytuację, w której mają trudności z koncentracją i dokładnym zapamiętywaniem istotnych informacji dotyczących nadzorowanego przez nich samolotu. Takie właśnie sytuacje nie powinny się zdarzać w środowiskach pracy, w których bezpieczeństwo jest uzależnione od tego, jak wykonywane są zadania.

Przykładem wspomnianych powyżej badań jest analiza wpływu z natury zmiennego obciążenia pracą kontrolerów ruchu lotniczego na wyniki rozmaitych pomiarów, dotyczących między innymi wykony-wania pracy oraz stanu fizjologicznego

Porównanie różnego typu technik oceny obciążenia pracą pod względem wymagań, które powinny spełniać

i emocjonalnego (Farmer, Belyavin, Tat-tcrsall, Berry, Hockey, 1991; Tatter-sall, Farmer, 1995). Za pomocą różnych lechnik pomiaru oceniano kontrolerów podczas dwóch zmian różniących się liczbą samolotów, którymi musieli się zająć. Ta różnica uwidoczniła się w subiektywnych ocenach obciążenia pracą - kontrolerzy, którzy pracowali w okresach dużego ruchu, wyżej oceniali swoje obciążenie.

Wzrost stężenia kortyzolu w ślinie oraz zwiększone wydzielanie noradrenaliny podczas bardziej obciążonych zmian wskazywały na to, że kontrolerzy aktywnie radzą sobie z wysokimi wymaganiami. Ten wzorzec może mieć długofalowe konsekwencje, jeśli chodzi o zdrowie i samopoczucie kontrolerów, o ile będzie się utrzymywał przez dłuższy czas. Negatywne skutki radzenia sobie z długotrwałym ob-

	Rozmiar zakłóceń	Czułość	Diagnostyczność	Możliwość zastosowania	Akceptowalność
Techniki subiektywne
Pomiar po wykonaniu Na ogót brak zadania zakłóceń		Dobra, ale może zależeć od czasu trwania zadania	Na ogól trudny do wykorzystania w celu diagnostycznym	Minimalne wymagania co do sprzętu	Bardzo dobra
Pomiar w trakcie wykonywania zadania	Możliwość zakłóceń	Dobra	Dostarcza tylko ogólnego pomiaru	Sprzęt jest wymagany, zwłaszcza przy ocenie konkretnych elementów zadania	Dobra
Techniki pomiaru wykonywania pracy
Zadanie podstawowe	Brak zakłóceń	Umiarkowana, ale interpretacja wariancji może być utrudniona	Słaba	Zależy od stopnia złożoności zadania i jego zróżnicowania	Powinna być akceptowalna dla wykonawcy
Zadanie dodatkowe	Możliwość zakłóceń	Dobra	Bardzo dobra	Może wymagać przeszkolenia i dodatkowego sprzętu	Dodatkowe wymagania mogą rozpraszać wykonawcę, ale na ogół akceptowalna
Techniki pomiaru reakcji fizjologicznych
Pomiar EEG	Zazwyczaj brak zakłóceń	Dobra	Różna w zależności od danej metody, ale umiarkowanie dobra	Wysokie wymagania co do sprzętu i procedur związanych z analizą	Mogą wystąpić problemy, ale na ogól ich nie ma
Pomiar EKG	Brak zakłóceń	Dobra	Nie w pełni ustalona	Wysokie wymagania co do sprzętu i procedur związanych z analizą	Na ogót nie ma problemów