CCF20120401008

zrobili to współcześni badacze. To oni pisali i wystawiał sztuki, które, po prawie trzech tysiącleciach, wciąż mają! moc rozśmieszania i wzruszania publiczności. Wynaleźli nawet to, co nazywamy dziś olimpiadą, a w ich hierarchia wartości nic nie stało wyżej niż zasada, że powinno sięf dążyć do doskonałości.

Mimo tego wszystkiego ich największy myśliciel, Pla^ (ton, był pierwszym na świecie systemowym faszystą. Grecy nie widzieli niczego złego w posiadaniu niewolni-Ików czy zabijaniu dzieci (choć przeciw temu drugiemu protestował Arystoteles). Ich koncepcja demokracji skazywała kobiety na milczenie i anonimowość. Pogardzali też cudzoziemcami. Tych, którzy nie potrafili mówić po grecku, nazywali barbarzyńcami. W znikomym stopniu interesowali się techniką, co stanowiłoby poważne ograniczenie dla nas, ludzi ery technologii, gdybyśmy ze-chcieli się od nich uczyć. Ateńczycy z punktu widzenia techniki nie dokonali żadnych istotnych wynalazków. Nie potrafili nawet wymyślić wydajnego sposobu wyko-I rzystania konia jako siły roboczej.

Podsumowując, należy stwierdzić, że chociaż nie możemy całkowicie zignorować wkładu Aten w naszą drogę ku człowieczeństwu, Ateńczycy są zbyt dalecy, osobliwi, ograniczeni i nieświadomi mocy techniki, abyśmy mogli wykorzystać ich idee jako intelektualny bądź społeczny paradygmat. W III wieku naszej ery Tertulian, jeden z Ojców Kościoła, zadał słynne pytanie: „Cóż mają wspólnego Ateny i Jerozolima?” Było to pytanie retoryczne; chodziło mu bowiem o to, że Ateny nie mają nic wspólnego z Jerozolimą. W XXI wieku możemy zmodyfikować i pytanie, i odpowiedź: cóż mają wspólnego Ateny i Nowy Jork (Londyn, Paryż)? Odpowiedź brzmi: dużo mniej, niż byśmy sobie życzyli. To samo można powiedzieć o średniowieczu - według mnie bardzo oczernianej epoce. Pamiętajmy, że Robert Maynard Hutchins odwoła! się do tego i

i ilu csu i jego idei, poszukując wzorca dla procesu edukacji, kiedy na przełomie lat trzydziestych i czterdziestych n lol inował Uniwersytet Chicagowski. Postąpił tak, gdyż dostrzegał wysoki stopień integralności światopoglądu 'iicdniowiecznego. Ówcześni teolodzy rozwinęli skomplikowany, systematyczny opis relacji łączącej nas z Bogiem, iinlurą, z innymi ludźmi i z naszymi narzędziami. Ich teologia przyjęła jako pierwszą i ostateczną zasadę, że cała Wiedza oraz dobro pochodzą od Boga i że wobec tego wszystkie ludzkie poczynania muszą służyć Bogu. Teologia, a nie technologia, dostarczała ludziom uzasadnienia dla ich myśli i czynów. To dlatego Leonardo trzymał w tajemnicy swój projekt łodzi podwodnej. Uważał, że pomysł ten nic zyskałby uznania w oczach Boga. To dlatego papież Innocenty II zakazał posługiwania się kuszą, stwierdzając, że jest to urządzenie „nienawistne Bogu” i nie może być używane przeciwko chrześcijanom. Oczywiście nie widział problemu w stosowaniu tej broni przeciwko niewiernym. Najważniejsze jednak jest to, że w światopoglądzie teokratycznym technologia nie jest autonomiczna, lecz podlega jurysdykcji obowiązującego systemu religijnego. Możecie sobie wyobrazić kogoś, kto dzisiaj stwierdziłby, że klonowanie ludzi powinno być zabronione, gdyż nie zyska uznania w oczach Boga? Oczywiście niektórzy ludzie tak właśnie twierdzą, lecz przywykliśmy dyskredytować ich jako naiwnych fanatyków czy fundamentalistów. Dlatego sądzę, że średniowiecze może służyć nam rudą jedynie w ograniczonym stopniu. W świecie teokra-tycznym każdy jest fundamentalistą. W świecie technologicznym i multikulturowym fundamentalizm jest zjawiskiem marginalnym, ograniczonym do tych miejsc, gdzie wciąż utrzymuje się teókracja. Z tego powodu traktowany jest jako zagrożenie dla światowej harmonii.

Tb zagadnienie - gdzie powinniśmy szukać wskazówek, co mamy robić i myśleć w XXI wieku, a zwła-

23