CCF20131021019

8.1. Konstytucja Stanów Zjednoczonych i jej naczelne zasady

a stanową, artykuł V określa tryb zmiany konstytucji, artykuł VI określa podstawowy system źródeł prawa, artykuł VII poświęcony został wejściu konstytucji w życie stwierdza, że konstytucja wchodzi w życie po jej ratyfikowaniu przez co najmniej dziewięć stanów).

Pierwszy Kongres Stanów Zjednoczonych w 1789 r. uchwalił pierwsze dziesięć poprawek do konstytucji, stanowiących podstawowy katalog praw i wolności obywateli (tzw. Deklaracja Praw). Znalazły się wśród nich fundamentalne swobody polityczne: wolność słowa, prasy, religii, zgromadzeń (poprawka I), prawo do posiadania i noszenia broni (poprawka II), wolności osobiste: prawo do nietykalności osobistej, nienaruszalności mieszkania, mienia, korespondencji (poprawka III i IV), proceduralne gwarancje swobód (poprawka V-VIII), zasada otwartego charakteru •catalogu praw obywatelskich (poprawka IX).

Sposób zmiany konstytucji (art. V), wyjątkowo trudny do przeprowadzenia, przyczynił się do jej stabilności i sztywności. Z wnioskiem wprowadzenia poprawek do konstytucji może wystąpić 2/3 obu izb Kongresu lub 2/3 legislatur stanowych, zwołując konwencję dla wprowadzenia poprawek. Następnie poprawka musi zostać ratyfikowana przez 3/4 stanów (legislatury stanowe lub konwencje). W prak-tyce z poprawkami do konstytucji występuje Kongres, jak dotychczas jedynie XXI poprawka (dotycząca zniesienia prohibicji) powstała z inicjatywy stanów.

W artykule VI konstytucji określony został podstawowy system pisanych źródeł, prawa, do których należy: konstytucja, zgodne z nią ustawy oraz traktaty międzynarodowe. W rzeczywistości system źródeł prawa jest bardziej rozbudowany : na szczeblu federalnym, oprócz konstytucji, obejmuje:

•    prawo precedensowe (common law), czyli rozstrzygnięcia sądowe w konkretnych sprawach, mające - w sytuacji braku dostatecznych podstaw w prawie pisanym - charakter wiążący w orzekaniu spraw podobnego rodzaju;

•    ustawodawstwo Kongresu i ustawodawstwo delegowane, czyli akty uchwalane przez prezydenta, jego aparat lub niezależne agencje administracyjne na mocy delegacji ustawodawczej Kongresu;

•    akty prawne prezydenta: rozporządzenia wykonawcze i proklamacje;

•    traktaty międzynarodowe, porozumienia administracyjne i zwyczajowe prawo międzynarodowe.

S.1.2. Zasady konstytucji

Podstawowymi, kardynalnymi zasadami konstytucji 'amerykańskiej są: zasada podziału władzy oraz zasada federalizmu. Ponadto w konstruowanych katalogach wymieniane są zasady: suwerenności narodu, demokracji, równoważenia władz, kontroli sądowej, rządu reprezentacyjnego, rządów prawa,s ograniczenia władzy wobec obywateli, nadrzędności ustaw federalnych, republikanizmu, dwuizbowości rarlamentu. Zasada suwerenności narodu wyinterpretowana została z pierwszych słów wstępu do konstytucji: „My, mieszkańcy Stanów Zjednoczonych...”.

(1) Zasada podziału władzy nie została w konstytucji wyrażona w sposób bezpośredni, lecz w świetle jej postanowień i systematyki jest jej zasadą naczelną. Zasada podziału władzy najpełniej wprowadzona została na płaszczyźnie