CCI00114 (2)

wyraz orzeczenie NSA z 27.02.1991 r.³', w myśl którego uchwala rady narodowej eliminująca ze sfery handlu i usług jednostki uspołecznione jest sprzeczna z zasadą swobody działalności gospodarczej bez względu na formę własności: ograniczenie może mieć miejsce tylko w ustawie.

Dominujące znaczenie w gospodarce rynkowej ma własność prywatna. Własność państwowa występuje także, ale w ograniczonym zakresie tylko wtedy, gdy wymagają tego warunki szczególne. Pierwszoplanowym przeto zadaniem reformy w obecnym okresie przejściowym jest odwrócenie istniejących proporcji przez przekazanie przeważającej części majątku produkcyjnego we władanie osób fizycznych i zakładanych przez nic spółek. Inaczej mówiąc, konieczna stała się zakrojona na szeroką skalę akcja stanowiąca odwrotność nacjonalizacji, tj. prywatyzacja mienia państwowego.

Akcję tę, jak się okazało niesłychanie skomplikowaną i trudną, regulowała ustawa z 13.07.1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 51. poz. 298 z póżn. zm.). którą następnie zastąpiła ustawa z 30.08.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. nr 118. poz. 561 z póżn. zm.). Przewiduje ona, że zasadniczym trybem prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego jest jego przekształcenie w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, w której wszystkie akcje należą do państwa. Kolejnym etapem prywatyzacji jest udostępnienie (głównie sprzedaż) akcji innym podmiotom; gdy to możliwe także kapitałowi zagranicznemu¹².

Szczególny rodzaj prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych został zaproponowany w tzw. programie powszechnej prywatyzacji (PPP). normatywnie ujętym w ustawie z 31.04.1993 r. o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji (Dz.U. Nr 44. poz. 202 z póżn. zm.). Program len przewiduje jednorazową prywatyzację około 500 przedsiębiorstw¹.

Przejawem prywatyzacji (głównie mienia o charakterze produkcyjnym) jest sprzedaż na szeroką skalę lokali znajdujących się w budynkach państwowych lub gminnych, której powinna sprzyjać ustawa z 24.06.1994 r. o własności lokali (Dz.U. Nr 85, poz. 388).

Oddanie mienia państwowego osobom fizycznym może także polegać na tzw. reprywatyzacji. tzn. na zwrocie byłym właścicielom tego. co im w toku szeroko rozumianej nacjonalizacji zabrano. Dotyczy to wszelkiego mienia, a nie tyko produkcyjnego, a więc przedsiębiorstw przemysłowych, niektórych nieruchomości rolnych, domów mieszkalnych. Odrębnym zagadnieniem jest zwrot byłym właścicielom nieruchomości (domów) warszawskich, które na podstawie dekretu z 26.10.1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. sl. Warszawy (Dz.U. Nr 50. poz. 279) zostały skomunalizowane, a następnie w związku z likwidacją samorządu terytorialnego (ustawa z 20.03.1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej. Dz.U. Nr 14, poz. 130) — przeszły na własność państwa, aby z kolei stać się na nowo własnością komunalną w związku z reaktywowaniem samorządu terytorialnego przez ustawę z 8.03.1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 16. poz. 95 z póżn. zm.). Ustawa (ustawy) reprywatyzacyjna jednak nie została dotychczas uchwalona.

Realizacja idei reprywatyzacji natrafia na jeszcze większe trudności aniżeli prywatyzacja. Kwestionowana jest jej sama zasada, czy w ogóle powinna mieć miejsce; sporny jest także sposób ewentualnego jej przeprowadzenia, czy ma to przybrać postać zwrotu upaństwowionego mienia w naturze, czy leż postać bonów. Tym wątpliwościom przeciwstawia się argument, w myśl którego to. co zostało bezzasadnie zabrane, powinno być w imię zasady słuszności zwrócone. Moralna doniosłość tego argumentu nie pozwala na przejście nad nim do porządku dziennego¹⁴.

31

1

   OSP 1992. poz. 157.

¹² Por. odnośnie do ustawy z 1990 r. J, Rajski: /.ułożenia ustawy a prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. PiP 1990. nr 12. s. 3: Cz. Żuławska: Niektóre prawne i ekonomiczne aspekty prywatyzacji. PiP 1991. nr 2, s. 3.

³¹ J. Ignatowicz: Prawo rzeczowe. Warszawa 1994. s. 48.

³⁴ Por. J. Szachułowicz: Prawna i ekonomiczna problematyka reprywatyzacji nieruchomości rolnych. PiP 1993. nr 3, s. 38.