CCI00167

Rozdział V

USTRÓJ POLITYCZNY STANÓW ZJEDNOCZONYCH AMERYKI

I. GENEZA I KSZTAŁTOWANIE SIĘ AMERYKAŃSKIEGO SYSTEMU POLITYCZNEGO 1. GENEZA

W porównaniu z państwami Europy Stany Zjednoczone Ameryki są młodym państwem i społeczeństwem. Jednocześnie doświadczenia i dorobek ustrojowy stawia USA w rzędzie największych demokracji nowożytnych państw. Amerykanie mogą więc zasadnie szczycić się najstarszymi współcześnie demokratycznymi rozwiązaniami prawnoustrojowymi. Należą do nich: pierwsza w historii i generalnie co do zasad niezmieniona konstytucja pisana (1787), ustrój republikański, nowoczesny i trwały system dwupartyjny.

Dwa stulecia temu, w formie aktów pisanych, Amerykanie przyjęli szereg postępowych zasad systemu politycznego. Po pierwsze, ogólną zasadę demokracji, głoszącą, iż system rządów czerpie swą legitymację z konsensusu społecznego; po drugie, zasadę wolności politycznej jednostki, oznaczającą, iż władza państwowa jest ograniczona - istnieje zakres działań społecznych, w które państwo ingerować nie może, tzn. gwarantowana jest sfera fundamentalnych swobód obywatela; po trzecie, zasadę federalizmu rozdzielającą władzę między władze lokalne (stanowe) i rząd centralny - federalny; po czwarte, przyjmując zasadę równości obywateli zarówno wobec prawa, jak i wobec szans w życiu społeczno-ekonomicznym - tak dalece jak społeczeństwo i państwo jest to w stanie zapewnić.

Żadna ze wskazanych zasad nie była całkowicie nowa; miały one długą, co najmniej doktrynalną historię. To co jest znaczące, to fakt przyjęcia przez Amerykanów tych zasad i nadanie im praktycznego kształtu. Przykładowo, przyjmując koncepcję władzy państwowej jako rezultatu umowy społecznej między rządzonymi a rządzącymi, wywiedziono z niej istotne konsekwencje: konstytucję pisaną, regułę podziału władz i wzajemnego ich hamowania się oraz Deklarację Praw {Bill ofRights).

Amerykański system polityczny, jak żaden nam współczesny, zdeterminowany jest dwoma przenikającymi się cechami: kontynuacją i modyfikacją urządzeń ustrojowych. Umiejętnością praktycznego łączenia tych dwóch elementów tłumaczyć można stabilność ustroju państwowego USA.

173