chalmers0115

117

Porównywanie programów badawczych

pozytywnej. Powstanie dobrych hipotez w tej strukturze prowadzi do postępu przy założeniu, że niektóre spośród wynikających z nich przewidywań okażą się prawidłowe. Decyzje o zachowaniu lub odrzuceniu hipotez są określone w miarę bezproblemowo dzięki wynikom eksperymentów. Hipotezy, którym udało się przetrwać testy, są zachowywane, a którym się to nie udało, są odrzucane, choć niektóre decyzje tego rodzaju mogą być zmienione w świetle późniejszych, interesujących i niezależnie sprawdzalnych hipotez. W ramach programu badawczego relacja pomiędzy obserwacjami a hipotezą sprawdzalną nie nastręcza szczególnych problemów, ponieważ twardy rdzeń i pozytywna heurystyka razem określają w miarę stabilny język obserwacyjny.

4. PORÓWNYWANIE PROGRAMÓW BADAWCZYCH

Względna wartość konkurencyjnych hipotez w ramach jednego programu badawczego da się określić w miarę prostym sposobem; bardziej problematyczne jest porównanie konkurencyjnych programów między sobą. Mówiąc ogólnie, względna wartość programów badawczych zależy od tego, czy są one postępowe, czy degenerujące się. Program degenerujący się ustąpić musi programowi postępowemu, tak samo jak astronomia Ptolemeusza została zastąpiona teorią Kopernika.

Wielka trudność z tym kryterium oceny wartości programów badawczych wiąże się z czynnikiem czasu. Ile czasu musi minąć, zanim można rozstrzygnąć, czy dany program uległ degeneracji i że nie jest w stanie prowadzić do odkrycia nowych zjawisk? Na trudność tę wskazuje historia opowiedziana przez Lakatosa powyżej, na stronie o nieregularnych zachowaniach zmyślonej planety. W tym fikcyjnym przypadku dotyczącym rozwoju astronomii newtonowskiej nigdy nie można było mieć pewności, czy uczony nie odniesie wielkiego sukcesu już następnym razem. Biorąc prawdziwy przykład z historii nauki zwróćmy uwagę na to, że minęło ponad siedemdziesiąt lat, zanim stwierdzono, że przewidywania Kopernika doty-