chalmers0117

119

Porównywanie programów badawczych

Lecz gdyby w XIX wieku zarzucono teorię oddziaływania na odległość dlatego, że ogromne sukcesy odnosił program połowy, nie doszłoby do tak szybkiego rozwoju klasycznej teorii elektromagnetycznej. Wzajemne wpływy pomiędzy tymi programami oraz fakt, że klasyczna teoria elektromagnetyczna, biorąca pojęcie pola z jednego i pojęcie elektronu z drugiego, powstała jako swego rodzaju kompromis pomiędzy nimi, świadczą o tym, że programy badawcze nie są tak autonomiczne, jak sugeruje Lakatos.

W koncepcji Lakatosa zatem nigdy nie można zdecydowanie powiedzieć o pewnym programie badawczym, że jest „lepszy” niż konkurencyjny. Przyznaje on, że względną wartość dwóch programów można oszacować dopiero post factum, z perspektywy historycznej. Ponieważ nie udało się Lakatosowi przedstawić wyraźnego kryterium odrzucania jakichkolwiek programów badawczych, chciałoby się za Feyerabendem powiedzieć, że metodologia Lakatosa jest „werbalnym ornamentem, pamiątką z lepszych czasów, gdy można było kierować złożonym i często katastrofalnym przedsięwzięciem takim jak nauka, przy użyciu kilku prostych i «racjonalnych» reguł”¹. Ten problem będzie przedmiotem rozważań w rozdziale dziewiątym.

WSKAZÓWKI BIBLIOGRAFICZNE

Podstawowym źródłem informacji na te tematy jest artykuł I. Lakatosa „Falsification and the Methodology of Scientific Research Programmes”, w: Criticism and the Growth od Knowledge, I. Lakatos, A. Musgrave (eds.), Cambridge University Press, Cambridge 1974, ss. 91—196. Rekonstrukcje przypadków historycznych przemian naukowych z perspektywy Lakatosa zawierają teksty: E. Zahar, „Why Did Einstein’s Programme Superse-de Lorentz’s”, w: British Journal for the Philosophy of Science, 24, 1973, ss. 95—123, 223—263; I. Lakatos i E. Zahar, „Why Did Copernicus’s Programme Supersede Ptolemy’s?”, w: The Copernican Achievement, R. Westman (ed.), California University Press, Berkeley 1975 [wydanie polskie „Dlaczego program badawczy Kopernika wyparł program Ptolemeusza?” w:

1

P. K. Feyerabend, „Consolation for the Specialist” w: Criticism and the Growth of Knowledge, I. Lakatos, A. Musgrave, op. cit., s. 215, (wydanie polskie „Ku pocieszeniu specjalisty” w: Jak być dobrym empirystą? PWN, Warszawa 1979, przełożyła K. Zamiara, s. 223).