Chemia10

I    l> V Nazewnictwo związków chemicznych

()l)cciiie zajmiemy sit; sposobem zapisywania wzorów ehemicznych związków dwuskładnikowych i zasadami nazywania lycli związków.

/asatla ogólna głosi, że pierwiastki zapisujemy we wzorze sumarycznym w kolejności od metalu do niemetalu, na przyldad: MgO, CaS, NaF, natomiast nazwy związku odczytujemy, zaczynając od niemetalu: tlenek magnezu, siarczek wapnia, fluorek sodu. Jeżeli związek tworzą dwa pierwiastki niemetaliczne o podobnym charakterze, to zapisujemy je w następują ce j ko I ej ik)śc i:

Si, B, C, S, N, H, I, Br, Cl, O, F.

Nazwy związków chemicznych najczęściej tworzymy, korzystając z tak zwanego systemu Stocka (podczas dalszej nauki chemii pojęcie wartościowości zostanie zastąpione pełniejszym określeniem - stopniem utlenienia). System ten polega na tym, że po nazwie danego pierwiastka podaje się jego wartościowość w danym związku, na przykład: FeO - tlenek żelazawi), Fe₂0₃ - tlenek żelaza(III). W taki sposób postępuje się jednak tylko w wypadku pierwiastków przyjmujących różne wartościowości. Jeśli pierwiastek we wszystkich swoich związkach ma tę samą wartościowość, wówczas jej nie podajemy: MgCh - chlorek magnezu, nie - chlorek ma-gnezu(II); Na₂0 - tlenek sodu, nie - tlenek sodu(I); CaO - tlenek wapnia, nie - tlenek wapnia(II).

W wypadku wzorów zawierających większą liczbę atomów w cząsteczce można także stosować tak zwany system liczebnikowy, na przykład: As_;S, - trisiarczek diarsenu.

Według powyższych systemów (Stocka i liczebnikowego) prawidłowe nazwy związków to:

( u ,O - tlenek miedzi(l), tlenek dimiedzi;

( uO - tlenek micdzi(II), tlenek miedzi;

N ,O_s - tlenek azotu(V), pentatlenek diazotu;

NO, - tlenek azotujIV), ditlenek azotu;

('ul F - wodorek miedzi(II), diwodorek miedzi.

Kilka związków chemicznych wodoru ma nazwy zwyczajowe, powszechnie przyjęte ze względów historycznych:

11,0 woda (właśc. tlenek diwodoru);

NIF amoniak (właśc. azan);

('II, metan (właśc. tetrawodorek węgla);

II    ,S siarkowodór (właśc. siarczek diwodoru), analogicznie II₂Se, 1 FTe;

III    fluorowodór (właśc. fluorek wodoru), analogicznie HC1, 11 Br, III; IION cyjanowodór.

leżeli mamy informacje o składzie cząsteczki danego związku chemicznego, zawsze zapisujmy całkowity wzór sumaryczny, na przysiad

r < ),, luks; il lenek li 11 ;i In. li u u lub I lenek losfoi li( 111), .1 mr i'.( ) Uli ni In lak zwany w/01 empiryczny, klmy określa lylko stosunek alnmn pierwiastków w danym związku chemicznym, a nic skład cząsteczki

w ii|/kn.

1'olucenia kontrolne

1 W jakiej kolejności zapisujemy, a w jakiej odczytujemy w związkach d uskladnikowych następujące pierwiastki: a 1 węgiel i fluor, b) 1 len i chlor, i ) chlor i sód,

< I) wapń i fluor.

minie z systemem Stocka i liczebnikowym nazwij następujące wiązki: A1₂0₃, A1F„ OF₂.

i ile sposobów może być utworzona cząsteczka związku dwuskładnikowego, zawierająca łącznie 5 atomów? Napisz wzory sumaryczne w /yslkich możliwych cząsteczek, oznaczając jeden atom jako A, dru-i'l /as jako B.

1 1 1 11iis/ wzory sumaryczne związków o nazwach: tetrabromek węgla, il tu k siarki(VI), tlenek azotu(II), trichlorek żelaza.

■ ¹ i/wij następujące związki: ZnBr₂, A1F₂, SnCl₄, Au₂0, IF_?, CS₂.

ipi./ wzory sumaryczne następujących związków: siarczek sodu, wę-1 • 111 krzemu, tlenek chloru(I), fluorek fosforu(V), bromek fosfo-lu(lll).

I 7 Tlen oraz jego związki - otrzymywanie i właściwości chemiczne tlenków

1 / I Rozpowszechnienie tlenu

Tlen tworzy związki z wlyk szością pierwiastków

Najbardziej rozpowszechnionym pierwiastkiem w górnych war-1 u h Ziemi jest tlen (patrz: podrozdział 1.5.3). Występuje on w spo-1 il 1 mącznic bardziej zróżnicowany niż azot (zajmujący drugie miejsce .u litosferze pod względem ilości) - jako pierwiastek w postaci ()₂- di-11. nu 1 O, lritlenn, czyli ozonu, oraz jako tlen atomowy w górnych uslwach atmosfery, w jonosferze. Poza tym wchodzi w skład związ-I 11 chemicznych istniejących w atmosferze: FFO i C0₂. W biosferze tli u zajmuje, w przeliczeniu na suchą masę biosfery (masa pozostała po idpamwaniu wody z substancji biologicznego pochodzenia), drugie miejsce po węglu. Oprócz tego tlen jest jednym z najaktywniejszych lic iwiuslkow 1 Iwoizy związki ehemiezne z prawie wszystkimi innymi pielwiaslkmni (wyjątek stanowią hel 1 neon klnie nie Iwor/ą w ogolę w 1.1/1 1 m 1 homicznych. 01 az argon i kiyplon) |" v e/ym z pi/cwu/ająeą