Chemia23

uii wydawcy

Podręcznik ('/icmia organiczna. ('kania 2. Zakres rozszerzony jest przeznaczony cll;i uczniów liceum ogólnokształcącego. Stanowi część pakietu edukacyjnego, w klórego skład wchodzą: program nauczania, przewodnik melodyczny dla nauczyciela, scenariusze lekcji, zbiór zadań, testy sprawdzające, zestawy testów przygotowujących do matury, foliogramy, stereogramy oraz lilmy edukacyjne. Wszystkie te pozycje są ze sobą ściśle zintegrowane i pozwalają na pełne wykorzystanie nowoczesnych metod dydaktycznych w nauczaniu chemii.

W niniejszym tomie autorzy omawiają zagadnienia dotyczące chemii organicznej. Pracując z podręcznikiem, uczniowie będą rozwijać zdobyte wcześniej umiejętności przeprowadzania doświadczeń i obserwacji, pracy w zespole oraz brania udziału w dyskusji.

Dzięki przejrzystej i powtarzalnej strukturze książki przekazywana w niej wiedza jest łatwa do przyswojenia. Czytelnie wyróżnione tytuły rozdziałów i podrozdziałów oraz piktogramy oznaczające rodzaj przekazywanych wiadomości pozwalają na szybkie odnalezienie szukanych informacji. Treści ujęte są w formie wykładu, bogato ilustrowanego zdjęciami i modelami. Najważniejsze pojęcia zapisano pogrubioną czcionką, na marginesach zaś umieszczono krótkie informacje służące poszerzaniu wiadomości i ułatwiające ich uporządkowanie. Szczególnie pomocne w zrozumieniu omawianych tematów są przykłady zadań wraz z rozwiązaniami. Ciekawostki zachęcają uczniów do pogłębiania wiedzy, a proponowane doświadczenia mobilizują ich do wykorzystania jej w działaniu. Sprawdzeniu i utrwaleniu zdobytych wiadomości służą polecenia kontrolne po podrozdziałach oraz podsumowania po każdym rozdziale. Na końcu książki znajdują się odpowiedzi do poleceń kontrolnych, tablice pomocne w usystematyzowaniu wiedzy oraz spis literatury pomocniczej i polecane strony internetowe.

Prosimy o nadsyłanie pod adresem Wydawnictwa wszelkich uwag i suge-slii. Będą one niezwykle przydatne w pracach nad kolejnymi publikacjami.

Objaśnienia piktogramów

\ • /

ciekawostka

fl

doświadczenie

polecenia

kontrolne

(lofinu ja

podsumowanie

przykład

Wstęp

Początki rozwoju chemii nowożytnej sięgają ostatnich dziesięcioleci

XVIII    wieku. Wśród chemików panowało wówczas - a także w wieku

XIX    przekonanie, że substancje pochodzenia organicznego (tzn. wy-Iworzone w organizmach żywych, roślinnych lub zwierzęcych) są czymś jakościowo innym niż substancje nieorganiczne, czyli - jak to wtedy określano - mineralnego pochodzenia. Istniała nawet koncepcja tajemniczej „siły życiowej”, vis vitalis, która miała być niezbędna dla powstania substancji pochodzących z organizmów żywych lub będących wynikiem przemiany takich substancji. Koncepcja „siły życiowej” upadła dopiero w roku 1828, kiedy niemiecki chemik Friedrich Wóhler z nieorganicznej substancji - cyjanianu amonu: NH₄OCN, zsyntetyzował substancję organiczną - mocznik, otrzymywaną dotychczas z moczu zwierząt.

Obecnie utrzymuje się tradycyjny podział chemii na nieorganiczną i organiczną, ale są też dziedziny specjalistyczne, na przykład chemia związków metaloorganicznych i chemia bionieorganiczna, łącząca elementy obu tych dyscyplin. Zresztą nawet wśród stosunkowo prostych związków węgla są takie, w wypadku których ustalenie, czy jest to związek organiczny, czy nieorganiczny, jest bardzo trudne i często umowne. Przykładem może być HCN, który pomimo iż jest zaliczany do związków nieorganicznych, reaguje z wodą, tworząc typowy związek organiczny:

HCN + H.O —* HCO—NH₂ (formamid)

Także kwas mrówkowy traktowany jako kwas organiczny bywa zaliczany do nieorganicznych kwasów węgla i określany jako kwas węglowy(II).

Przyjmuje się, że poza podstawowym pierwiastkiem związków organicznych, jakim jest węgiel, w ich skład mogą wchodzić jeszcze: wodór, tlen, azot, siarka, fosfor, chlorowce i kilkanaście innych pierwiastków (m.in. Mg, Fe, Cu, Se, Mn, Zn, Co, Si). Oczywiście, jeden określony związek organiczny zawiera zazwyczaj tylko kilka z wymienionych pierwiastków. Nawet najbardziej złożone związki organiczne, jakimi są białka i kwasy nukleinowe, składają się najwyżej z 5 do 7 pierwiastków chemicznych.

Nasuwa się pytanie: jakie właściwości chemiczne węgla decydują o jego roli w związkach organicznych? Wydaje się, że najważniejsza jest zdolność do tworzenia długich połączeń oraz zdolność do tworzenia przez atomy węgla wiązań podwójnych i potrójnych zarówno między sobą, jak i załomami innych pierwiastków. Ważną cechą jest też zdolność węgla do tworzenia struktur pierścieniowych.