Chemia26

I li!i||i{ilinik( y||in |ii)( tuiilnn Wi,'(|IhW(mIuiuw

Nn/wę sysleinnlyc/ną kwasu tworzy sir, |nul.i|.|< pii na wu kwas” na/u węglowi >doi u, od którego dany kwas pm In ul/i, ki nu i n\ I a owy (Ial». V 11

Wzór kwasu	Nazwa zwyczajowa	Nn/wn systematyczna
HCOOH	kwas mrówkowy	kwas metanowy
CH3COOH	kwas octowy	kwas etanowy
ch3ch2cooh	kwas propionowy	kwas propanowy
ch3ch2ch2cooh	kwas mastowy	kwas butanowy
c15h31cooh	kwas palmitynowy	kwas heksadekanowy
c17h35cooh	kwas stearynowy	kwas oktadekanowy
CBHbCOOH	kwas benzoesowy	kwas benzenokarboksyli

Tab. 3.4. Nazwy zwyczajowe i systematyczne kwasów karboksylowych

Jeżeli kwas ma podstawniki związane z łańcuchem głównym, to I n cuch zawierający grupę karboksylową numeruje się, począwszy od gi np\ karboksylowej:

CH₃—ĆH—COOH CH,

Dalsze zasady tworzenia nazwy są takie same jak przy poprzedii" li grupach związków: przed nazwą podaje się nazwy podstawników w i • lejności alfabetycznej oraz numery atomów węgla, przy których te p i stawniki występują. Powyższy kwas nazywa się więc kwasem 2-mci\i" propanowym. Jeśli występuje nazwa zwyczajowa tego kwasu, to zann i numerów przy kolejnych atomach węgla pojawią się oznaczenia litcn alfabetu greckiego, przy czym numerację taką rozpoczyna się nie od y m py karboksylowej, lecz od atomu węgla położonego bezpośrednio za nu

|i «

CH,—CH—COOH

' I

CH,

Nazwa zwyczajowa powyższego kwasu brzmi - kwas a-metylopmpn. nowy. Należy jednak przestrzegać zasady niemieszania obu systemu nazywania kwasów.

Grupa karboksylowa jest grupą o wyższej randze od grup wcześniej | >■ ■ znanych, dlatego podczas nazywania związku o bardziej rozbudowali' strukturze numerowanie rozpoczynamy od grupy karboksylowej, traki u jąc pozostałe grupy funkcyjne jak podstawniki:

4    3    2    i

(II,—CII. CII, COOH

I ‘

Oli

tw.r I IiycJri>!• ,yhul.mowy (lub kw-r. y hyiliol ■ym.r lowy)

NO,

kwas o-nitrobon/i-nokarboksylowy (lub kwas o-nitrobenzoesowy)

Kwasy karboksylowe otrzymuje się w wyniku utleniania aldehydów lub ilkoholi I-rzędowych. W przypadku alkilowych pochodnych związków iiomatycznych, takich jak toluen czy etylobenzen, utlenieniu ulega lań-ui li węglowodorowy. Jako utleniaczy używa się manganianu(Vll) polali i kwasu azotowego(V). Tlenek srebra i wodorotlenek miedzi(ll) stosu-r się tylko do utleniania aldehydów (w próbach Tollensa i Trommera).

IJllenianie toluenu prowadzi więc bezpośrednio do otrzymania kwasu i m n/.cnokarboksylowego:

IJllenianie etanolu prowadzi natomiast do otrzymania kwasu etano-• ego (octowego):

CH_:—CH_:OH

utlenianie

CH₃—COOH

etanol    kwas etanowy

(octowy)

lednym z powszechnie używanych utleniaczy jest dichromian(VI) po-i ii. Utlenianie alkoholu za pomocą tego utleniacza prowadzi do polania odpowiedniego kwasu karboksylowego.

Utlenianiu otyło benzenu pinw.i dzi do powsta nia kwasu benzoesowi^) i tlenku węgla(IV) oraz wody

Doświadczenie

i (lenianie etanolu za pomocą dichromia-•*u(VI) potasu

Nalej do probówki około 2 cm³ 0,1-molowe-" roztworu dichromianu(VI) potasu i dodaj ¹ ■ <in 0,1-molowego roztworu kwasu siarko-\i )’.o(VI). Do tak przygotowanego roztworu hvc. 3.20) dodaj 1 cm⁵ etanolu. Probówkę i.iw ua kilka minut do łaźni wodnej. Zapisz 'bserwacje i wnioski.

Hyc. 3.20. Mieszanina reakcyjna przed utlenieniem

Zawartość probówki /mieniła barwę z pomarańczowej charaktery ■lycziicj dla dichromiami( VI) potasu, ua /iclononicbieską charaktery •Iw/ną dla powslapu < n> w lej reakcji sian /. i n 11 (VI) eh mm u /miana