Chemia20

Icśll W C/l)Slei A l |i‘Sl pil i Sl ilMI pilłllHl'/!.' I" \ II I U ii' popiWI 1

określenie .piiauo/a", ii;i przykład

rybo/n • rybopii :mn/n glukoza —► glukopirano/a

Cukinr, zamykając się w pierścień, może tworzyć ano-mer a. lub ano-mer |k

Po rozpuszczeniu cukru w rozpuszczalniku następuje tworzenie się p. staci otwartej i zamkniętej cukru. Otwieraniu się i zamykaniu pierśei* m i towarzyszy powstawanie różnych układów wiązań, w wyniku czego Iwm i się odmiany cykliczne cukru, zwane anomerami a i (3.

Jeśli pierścień został stworzony przez aldozę, to jego anomery ro/im| się od siebie położeniem grupy —OH przy⁷ pierwszym atomie węrl.i Grupa ta może leżeć nad płaszczyzną pierścienia, po tej samej strona ... grupa CH_:OH - mówimy wtedy o anomerze (3, lub pod płaszczyzną pat ścienią, po przeciwnej stronie niż grupa CH_:OH - mówimy wtedy o aia. merze a.

CH,OH

OH

anomeryi m i

CH_:OH    Z' grupa Oli

—o MU

OH

10

anomery. n, atom wi.miI.i

OH

D-(+)-glukopiranoza

anomera    anomer p

Anomery a i [5 Inaczej skręcają światło spolaryzowane.

Anomery a i (3 powodują skręcenie światła spolaryzowanego o inny I .u a o dominacji w roztworze jednego z anomerów decyduje w dużej mici /. rodzaj rozpuszczalnika. Jeżeli więc rozpuścimy w rozpuszczalniku euku i będący anomerem a. i zmierzymy kąt skręcania płaszczyzny światła sp< >1 i ryzowanego, a po pewnym czasie powtórzymy pomiar, to wykaże on mm kąt skręcania płaszczyzny światła na skutek powiększającej się ilości nnn meru (3. Zjawisko zmiany kąta skręcania światła spolaryzowanego na sk u tek przejścia anomeru a w odmianę (3 nazywamy mutarotacją.

CH_:OH₀ CH_:OH

C

HO /C

-C

C—

OH

(y.-D-(-)-fruktoza

H

I

H—C— OH

I

c=o

HO—C—H

1

H— C— OH

I

H—C—OH

I

H—C—OH

I

H

D-(-)-fruktoza

CH,OH_Q [oni

OHX —C CH,()I I

C

I I

OH

|3-D-(-)-fruktoza

( /;is11• i‘/k i nik i ów |>i < * i¹ • li .1 u lo Innu. /r /awiei <i|.| bc/piłsi cd nin /i -sobą ¹.. i'. i. i < 1111 a i i < 1111 • \ I 111 m nu It >u i i hydroksylowe Iwoi/ą lak /wam' pnslucl uiiliolmii i /yli i. rin/li / przemieszczonym wiąza mail podwójnym. W c/.r.ln 'n g|uko/\ posiać nu holowa tworzy się na kulek przemieszczania się wią/ama podwójnego leżącego w grupie al d< Irydowej między pierwszy a di ugi alom węgla. Przemieszczenie się le go wiązania powoduje konieczność przeniesienia atomu wodoru, do lyelic/as przyłączonego do drugiego atomu węgla. Atom wodoru ostaje przeniesiony na atom tlenu przy węglu C,. Poniżej przedstawiono postać endiolową D-( + )-glukozy.

Postać endiolową może tworzyć także cząsteczka fruktozy: H

^Hx A°

^C ) ‘

K

II— C— OH

I

HO—C— H

I

H—C—OH

I

H—C—OH

I

H—C— OH

I

H

li— C— OH

b

c=o

I

HO—C—H H—C—OH H—C—OH

I

H—C—OH

I

H

H Oli

\ /

C

II

C—OH

I

HO—C— H H—C—OH

I

H—C—OH H—C— OH

I

H

H

I

C—OH

I!

C-OH

I

HO—C—H

I

H—C—OH

I

H—C—OH

x I

H—C—OH

I

H

.leżeli więc oba te cukry mogą samoczynnie utworzyć postać endiolową, lo znaczy, że mogą przechodzić w siebie nawzajem. Jeśli w wodzie lo/puścimy odrobinę glukozy (szczególnie gdy zadbamy o zasadowy od-. /vn roztworu), to po pewnym czasie w roztworze powstanie trochę glu-I ozy w postaci endiolowej i trochę fruktozy.

Istnienie wspólnych postaci endiolowych wyjaśnia łatwość utleniania ketoz.