Document (4)

RTZ - RACJONALNA TERAPIA ZACHOWANIA ---

Jeżeli w tych pięciu zasadach zamienisz słowo zdrowe na racjonalne, będziesz miał pięć zasad, które w RTZ określają racjonalne myśli, przekonania, postawy, uczucia i emocje oraz działania fizyczne. Zasady te definiują także „racjonalne” znaczenie słowa racjonalne.

Pamiętaj jednak, że dla zachowań poznawczych, emocjonalnych i fizycznych nie wystarczy zachowanie jednej lub dwu z tych zasad. By zachowania były racjonalne, muszą spełniać równocześnie, co najmniej trzy z pięciu zasad. Równocześnie warto pamiętać, że wszystkie te zasady są równoważne. Zdrowe zachowanie dla jednej osoby, nie musi być także zdrowe dla innej. To, co jest zdrowe teraz, nie musi być zdrowe w innym czasie. Niektóre zasady mogą nie mieć zastosowania w pewnych sytuacjach.

ZACHOWANIA IRRACJONALNE

Pięć Zasad Racjonalnego Zachowania ułatwia rozpoznanie zachowań irracjonalnych. W RTZ zachowanie irracjonalne oznacza takie zachowania poznawcze, emocjonalne i fizyczne, które równocześnie naruszają trzy lub więcej z podanych pięciu zasad i w związku z tym są niezdrowe.

W tym miejscu możesz się zdziwić: „A co z zachowaniem, które spełnia jedną lub dwie zasady racjonalnego myślenia, ale równocześnie narusza jedną lub dwie z nich i nie ma związku z pozostałymi?". Takie zachowanie nie może być racjonalne. W najlepszym przypadku może ono być nieracjonalne. Nieracjonalne zachowanie nie jest na tyle dobre, by móc wytworzyć zdrowie emocjonalne. Tak więc terapeuci RTZ odrzucają je tak samo, jak odrzucają zachowanie wyraźnie irracjonalne.

GENEZA POJĘCIA „RACJONALNE" W RTZ

Krótko po moim szkoleniu u doktora Ellisa leczyłem Dana, ucznia college'u, z powodu jego lęku przedegzaminacyjnego. Na trzeciej sesji Dan powiedział: „No dobrze, mówisz, że to irracjonalność tego, co myślę o egzaminach, powoduje mój lęk. Ale ja zawsze w ten właśnie sposób myślałem o egzaminach i nie wiem, co można innego o nich myśleć. Przypuśćmy więc, że ty powiesz mi, co ja powinienem myśleć, i ja tego spróbuję”.

To właśnie wtedy dokonałem niespodziewanego odkrycia, że dotychczas nie miałem trudności zintuicyjnym wykazaniem moim pacjentom ich racjonalnego i irracjonalnego myślenia podczas sesji terapeutycznych, ale nie mogłem opisać obiektywnych kryteriów, które pomogłyby im rozpoznać i praktykować racjonalne myślenie pomiędzy sesjami. Tymczasem takie kryteria byłyby nadzwyczaj pomocne dla Dana.

Co zrobiłem? Powróciłem do podstaw teoretycznych. Zasadniczym, założeniem teoretycznym, stanowiącym podstawę racjonalnej psychoterapii, jest następujące odkrycie, pochodzące z filozofii stoickiej: Istoty ludzkie niepokojone są nie przez rzeczy, ale przez własne spojrzenie, jakie na nie mają (Ellis 1963, s. 54)⁸.

..............._.....................RTZ - RACJONALNA TERAPIA ZACHOWANIA

Ja: Myśl o faktach, ponieważ fakty nie wywołują paniki. Na przykład mówisz sobie teraz, że nie przeżyłbyś oblanego egzaminu. Czy to jest fakt? Nie! Oblałeś co najmniej dwa egzaminy i za żadnym razem nie umarłeś, co dowodzi, że możesz to przeżyć. Oczywiście, oba te zdarzenia przeżyłeś kiepsko; ale w każdym razie przeżyłeś. Mimo to w dalszym ciągu sprawiasz, że twoje reakcje emocjonalnie są takie, jakby twoje niewłaściwe przekonanie, że umrzesz, było faktem oczywistym. Tymczasem oczywistym faktem jest to, że nie tylko dwa razy przeżyłeś, ale - pracując trochę więcej - odrobiłeś oblane egzaminy na tyle, by utrzymać dobrą średnią ocenę, nieprawdaż?

Pacjent: Prawda.

Ja: Dobrze. Zatem na początek zwróć uwagę na oczywiste fakty, ponieważ fakty nie wytrącają łudzi z równowagi.

Uwaga autora

W tym momencie mój zegarek wskazał, że sesja się skończyła.

Ja: Dobrze. Widzę, że nasz czas się skończył; zakończymy więc w tym miejscu. Chcę, byś zapamiętał powyższe odkrycie; gdy zobaczymy się w przyszłym tygodniu, rozpoczniemy od tego miejsca. Dobrze?

• WYZWANIE TERAPEUTYCZNE

Tak, więc miałem siedem dni, by odnaleźć użyteczne, naukowo uzasadnione kryteria myślenia racjonalnego. Poznałem wiele różnych definicji racjonalności, ale żadna nie miała dla mnie jakiegoś logicznego, użytecznego sensu. Wtedy dokonałem oczywistego odkrycia i wyciągnąłem logiczny wniosek.

Odkrycie: Psychoterapeuci próbują pomóc ludziom poprawić ich i zdrowie emocjonalne.

Logiczny wniosek: Po to, by mogły być użyteczne w terapii, kryteria Ą racjonalnego myślenia muszą ujawniać, na czym polega optymalne ■ zdrowie emocjonalne, jak również muszą prowadzić do zdrowia.

i :i«Ś

Czytałem wiele definicji zdrowia emocjonalnego, ale żadna nie wydawała mi się wyczerpująca i pełna, a przy tym wystarczająco użyteczna na co dzień. Poprzez łączenie tych dwóch najbardziej praktycznie brzmiących stwierdzeń doświadczyłem milej niespodzianki. To połączenie mówiło mi, że emocjonalnie zdrowi ludzie są zorientowani na rzeczywistość i zaangażowani w to, by żyć produktywnie, uzyskując maksymalną osobistą i społeczną aprobatę oraz doznając minimalnych, niepożądanych konfliktów emocjonalnych.

S. Następujący fragment sesji z pacjentem został zaczerpnięty, za pozwoleniem doktora Ellisa, z mojego artykułu „Ewolucja Racjonalnej Terapii Zachowania” f!975).

33