DSC00224 (8)

grupa I - wysoce promieniowrailiwe

grupa II-miernie promieniowrailiwe

grupa III - słabo promieniowrailiwe lub niewrailiwe

Tabela X.E.3*1. Promieniowrażliwość nowotworów

-    chloniak Hodgkina (ziarnica złośliwa)

-    chloniaki nieziarnicze

-    białaczki

-    nasieniak

-    siatkówczak

-    rdzeniak niedojrzały

-    nerwiak niedojrzały

-    mięsak histocytarny

-    kosmówczak

-    mięsak Ewinga

-    nerczak niedojrzały

-    rak płaskonabłonkowy

-    rak gruczołowy

-    raki gruczołowe przysadki

-    glejak mózgu

-    gwiaździak mózgu

-    wyściółczak

-    mięsak mięśni poprzecznie prążkowanych

-    mięsak kostny

-    rak zarodkowy

-    potworniak, potworniakorak

-    czerniak

-    mięsak mięsni gładkich

-    mięsak chrzęstny

-    raki i mięsaki ze składową śluzową, maziową i tłuszczową

-    tłuszczakomięsak sekwencji rozsiew nowotworu. W tkance zdrowej przeżycie prawidłowych komórek mogących się dzielić jest pożądanym warunkiem gojenia odczynu popromiennego, który powstał w trakcie radioterapii.

Biologiczne działanie promieniowania jonizującego ma charakter losowy, co oznacza, że takie same dawki promieniowania „zabijają” zawsze ten sam odsetek komórek nowotworowych, a nie taką samą ich liczbę. Jeżeli określonej dawce odpowiada tzw. wskaźnik wyjałowienia 0,5 (połowa komórek ginie, a połowa przeżywa), to po jej podaniu spośród 10 komórek zginie 5, a spośród 1 miliona zginie 500 000. Oznacza to, że średnia liczba przeżywających komórek zmniejsza się asymptotycznie, a zatem nie osiąga zera. Dawka lecząca to taka dawka promieniowania, od której zależy prawdopodobieństwo miejscowego wyleczenia. Jeżeli dawkę, której odpowiada np. 90% prawdopodobieństwo wyleczenia, zastosuje się u 100 chorych na nowotwór tego samego typu, w tej samej lokalizacji i stopniu zaawansowania, to wyleczonych zostanie 90 chorych (wszystkie komórki zginą), a u pozostałych 10 chorych, w wyniku przeżycia 1 lub więcej nowotworowych komórek klonogennych, dojdzie do wznowy procesu nowotworowego. W odniesieniu do konkretnego chorego nie wiadomo jednak, czy znajdzie się on w pierwszej, czy w drugiej grupie.

Częściowa depopulacja nowotworu (zmniejszenie liczby komórek nowotworowych) w wyniku niecałkowitego wycięcia guza lub częściowego efektu cytotoksyczne-go radioterapii lub chemioterapii indukuje przyśpieszoną repopulację klonogennych komórek nowotworowych; czas podwojenia ich liczby ulega skróceniu średnio z 30 do kilku dni. Proces ten jest czasowo nieograniczony. Jeżeli RT jest niedostatecznie skuteczna, to nowotwór oótśf w tempie znacznie szybszym niż przed leczeniem.

W niektórych tkankach prawidłowych również dzi do popromiennej przyśpieszonej repcrptiiaejł tzw. morek tarczowych (np. komórki nabłonka kanaliii krętych nefronu, pneumocyty typu II, ołigodendrocjj osłonek mieli nowych, komórki śródbłonka naczyń krm nośnych). Intensywność repopulacji jest znacznie m sza niż w guzie nowotworowym, ale w odróżnieniu eqB wotworu proces ten ma charakter wyrównawczy ij® ograniczony czasowo - zachodzi do chwili pełnej naprać® morfologicznej i czynnościowej w napromienionej tka® ce zdrowej.

Promieniowrażliwość i promieniouleczalność_

Promieniowrażliwość można określić ilościowo kiem komórek, które giną po podaniu testowej dawi® np. 2 Gy. W grupie nowotworów wysoce promiemowis® liwych jest on nie mniejszy niż 70%, w grupie wrażliwych wynosi ~50% i nie przekracza 20% w gr® pie nowotworów o niskiej promieniowrażliwości. Podzi® nowotworów na wysoko, miernie i nisko promieniowras® we (tab. X.E.3-1) jest orientacyjny, ponieważ w rzeczy^® stości promieniowrażliwość nowotworu jest indywidug® nie zmienna. Ogólnie, wraz ze wzrostem zaawansowańf® nowotworu zwiększa się ryzyko wystąpienia w nim ro^fl głych ognisk martwiczych i obszarów ostrej hib przewf® klej hipoksji, co obniża jego promieniowrażliwość nan® 3-krotnie.

Promieniowrażliwość nie jest równoznaczna z prl mieniouleczalnością. Promieniowanie oddziaioj® w wyznaczonej objętości tkanek. Chorych na noworng® o przebiegu ogólnoustrojowym nie można wyleczyć, sm® jąc wyłącznie radioterapię (spośród nowotworów o wy® kiej promieniowrażliwości promieniouleczalne są które rozwijają się tylko miejscowo). Chorzy ci wymagał® leczenia systemowego, a celem RT jest wyjałowienie je<i® nie głównej masy guza.

Klinicznie ważnym kryterium promieniouleczalo^| ści jest zależność między dawką leczącą i dawką, ktdj^® podanie może wywołać późne powikłania u 5% choryd^B w ciągu 5 lat po leczeniu (w przypadku rdzenia kręgov^® go to ryzyko nie może przekraczać 1%). Jeżeli wym na dawka lecząca jest znacznie mniejsza niż dawka 5% ryzyka powikłań, to taki nowotwór należy do gruj® o wysokiej promieńiouleczalności. Do grupy o mierni® promieniouleczalności zalicza się nowotwory, któryg® dawka lecząca stwarza szansę wyleczenia około 50% pn® ryzyku powikłań <5%. Wprawdzie zwiększanie daw® całkowitej zwiększa szansę ich wyleczenia, ale wzrąd® również ryzyko powikłań. Do grupy nowotworów o bą» dzo małej (prawie zerowej) promieniouleczalności zalks® się te, dla których ryzyko powikłań znacznie przekrac® szansę wyleczenia, niezależnie od wielkości dawki. I

Dawkowanie

Dawka promieniowania jonizującego jest miarą energią pochłoniętej przez jednostkę masy materiału biologtoF nego (tkanki). Jednostką dawki w RT jest 1 grej (l GjjL 100 radów).