DSC00167 (29)

władze administracyjne nie będą udostępniać niektórym ludziom obfitych źródeł bogactw, do których nie będą mieli dostępu inni obywatele; jeśli o małżeństwach nie będą decydować przesądy i skąpstwo, tak charakterystyczne dla ludzi starych; jeśli w końcu, prostota obyczajów i mądre instytucje sprawią, że bogactwa przestaną zaspokajać wyłącznie próżność i ambicję, zaś zbyt surowa moralność nie przeszkodzi, by dostarczały wyszukanych przyjemności, i nie zmusi, by zachowywać już nagromadzone bogactwa.

Porównajmy zaludnienie i obszar krajów zamieszkałych obecnie przez oświecone narody Europy. Przyglądając się ich kulturze i przemysłowi zwróćmy uwagę na podział pracy i środków utrzymania, a przekonamy się, że nie byłoby możliwe utrzymać te środki na tym samym poziomie, zapewnić zatem utrzymanie równie liczebnej ludności, gdyby wiele osób przestało zaspokajać swe potrzeby i swoich rodzin wyłącznie dochodem, jaki każdemu przynosi jego warsztat pracy oraz kapitały, jakich używa, ażeby zdobyć ten warsztat, czy też zwiększyć jego wydajność. Otóż zachowanie tych dwóch źródeł dochodów zależy od życia, a nawet od zdrowia głowy rodziny. Jest to swojego rodzaju renta dożywotnia, lecz jeszcze bardziej uzależniona od przypadku. Wynika stąd różnica pomiędzy tą warstwą ludzi a tymi, których środki utrzymania bynajmniej nie są narażone na takie ryzyko, gdyż ich potrzeby zaspokaja dochód z ziemi czy procent od kapitału prawie że niezależny od ich pracy.

Istnieje więc konieczna przyczyna nierówności, uzależnienia, a nawet nędzy, nieustannie zagrażającej naj-