DSC00196 (25)

Yoltaire, Franęois-Marie Arouet (1694—1778)

O « Myślach* pana Pascala to tytuł dwudziestego piątego z Linów o Anglikach albo listów filozoficznych Woltera (1754), włączonego pnet ■ autora do późniejszych wydań Listów (przekład na podstawie edycji krytycznej R. Naves: Voltaire Lettres philosophiques, Fant 19+7). Polemika z Pascalem, z której przytaczamy wyjątki, dotyczy przede wszystkim koncepcji człowieka: pesymizmowi Pascala przeciwstawia Wolter optymistyczną wizją powołania człowieka i miejsca jego na ziemi; religijnemu ujęciu człowieka — perspektywę laicką; metafizycznemu rozumieniu człowieka jako rozdartego — anegdotę filozoficzną, operującą konkretem i eliminującą problematyką metafizyczną. Polemika z Pascalem mierzy, w pewnym sensie, w cały styl filozofowania i problematykę systemów metafizycznych XVH w. Tekst zasługuje na konfrontację z polemiką Condillaca skierowaną przeciw systemom XVII w. (str. 148).

1. O «MYŚLACH» PANA PASCALA

Przesyłam Panu uwagi krytyczne, które dawno już poczyniłem, o Myślach pana Pascala. Bardzo proszę, aby w związku z nimi nie porównywał mnie Pan do Ezechiela, który chciał spalić wszystkie księgi Salomona. Wysoce cenię geniusz i elokwencję Pascala; im bardziej jednak je cenię, tym bardziej jestem przekonany, że sam autor poprawiłby niejedną ze swych Myśli, które od wypadku do wypadku rzucał na papier z zamiarem powrócenia do nich później. Pełen podziwu dla jego geniuszu, zwalczam niektóre jego pomysły.

Wydaje mi się, że w ogóle pisząc Myśli pan Pascal zmierzał