DSC01170

aj;n-jj ulu iwią/kuw /;iu^fi u li iwyrl i iir/esliiir/ą w r/ęclyi li slitżhi iwyrli linii mit li, ohiadadi, knl.icj.idi czy innych s|N>lkaniacli ..g.islmiiiimii/nydi ".

Otyłość może pojawić się właściwie w każdym okresie życia ludzkiego, lecz szczególnie niebezpiecznymi okresami sprzyjającymi jej-wystąpieniu są: okres niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa, okres macierzyństwa u kolńel oraz okres incnopauzv. W okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa przyczyną otyłości jest błędny sposób żywienia (przekarmianie) przez nadmiernie troskliwe, lecz niedostatecznie wyedukowane matki, babcie czy opiekunki. U dorosłych kobiet błędy w sposobie żywienia współistnieją zazwyczaj z niedostateczną aktywnością fizyczną oraz uwarunkowaniami hormonalnymi (okres menopauzy). U dorosłych mężczyzn okresem sprzyjającym powstaniu nadwagi (otyłości) jest zmiana sposobu żywienia (trybu życia) związana z założeniem rodziny i rozpoczęciem pracy zawodowej. Stąd tendencja do nadwagi (otyłości) rozpoczyna się w połowic trzeciej dekady życia i zaczyna pogłębiać się w kolejnych dekadach wieku średniego (ryc. 10.2).

a) Masa ciała 85 00

IŁ

75

70

65

55 64

35-44

Wiek

b) Wskaźnik BMI 30 25

24

22

25-34

35-44    45-5-1

Wiek

55 64

Ryc. 10.2. Porównanie średnich wartości masy ciała (a) i BMI (b) u mężczyzn w badaniach reprezentatywnych populacji wielkomiejskiej (Łódź 1990 v.s. 1995). Badania własne, K. Chalas

i wsp. (1999)

W pt ) wjil i i\vj 111 i 11 olylumi Imiil/ii iMotiii) mię odgiywnją czynniki | mydlił logiczne. Dla wielu osób otyłych jedzenie staje się substytutem tiudno dostępnych luli nieosiągalnych przyjemności życiowych, rorm:| kompensacji nie|iowodzcń w życiu osobistym i pracy zawodowej. To zjawisko, które określane jest przez niektórych autorów jako „obżarstwo emocjonalne", występuje zarówno u młodzieży (niekiedy również dzieci), jak i osóir dorosłych. Nie ulega wątpliwości, że czynniki psychologiczne muszą liyć uwzględnione we wszystkich kompleksowych programach profilaktyki czy leczenia Otyłe'ci. Szczegółowe omówienie tych zagadnień oraz zaburzeń odżywiania, u podłoża których występują zaburzenia emocjonalne (anorcxia nciyosa, bulimia), można znaleźć w opracowaniach innych autorów.

‘Ograniczenie aktywności fizycznej jako przyczyna otyłości

Wśród czynników odpowiedzialnych za epidemię otyłości w krajach uprzemysłowionych w drugiej połowic XX w. kluczową rolę odgrywa ogiaiiiczcnic aktywności fizycznej.

Zaledwie parę tysięcy lat temu większość ludzi wydatkowała ogromne ilości energii fizycznej w celu zapewnienia sobie żywności, odzienia i schronienia. Wędrówki w poszukiwaniu odpowiedniego pożywienia, polowania na dzikie zwierzęta, przenoszenie zdobyczy, dzielenie na części itp., wszystko U> wymagało dużego wydatku energetycznego. Sytuacja ta uległa radykalnej zmianie. Aby przynieść do domu z pobliskiego supermarketu porcję mięsa czy wędliny, nie musimy - uzbrojeni po zęby - odbywać długich polowań, narażając się na niebezpieczną konfrontację z potężnymi zwierzętami. Współczesny człowiek zamiast na Iowy na dzika wybiera się na hamburgera do pobliskiego baru szybkiej obsługi. Dla wielu z nas „zdobycie" i spożycie głównego posiłku (np. obiadu) wymaga zaledwie 15-20 minut, choć zapewne są i tacy, którzy potrafią to zrobić w czasie dwu- lub trzy razy krótszym. W o wiele gorszej sytuacji są zwierzęta roślinożerne, które żywią się pędami, liśćmi, owocami czy koizcnianti. Zwierzęta te nic mają odrębnych posiłków. Z powodu niskiej wartości odżywczej pokarmu musz.] go s|X)żywać w ogromnych ilościach oraz bardzo starannie giyźć i przeżuwać. Według Morrisa żyrafa spędza na jedzeniu dwanaście godzin na dobę, pożerając 65 kilogramów zielska dziennie.

Wybitne ograniczenie wydatku energetycznego w życiu codziennym współczesnego człowieka dotyczy oczywiście nic tylko czynności mających na celu zdobywanie i przygotowywanie pożywienia, ale i wielu innych czynności: związanych z wykonywaniem pracy zawodowej, przemieszczaniem się z miejsca na miejsce czy koniecznych do sprawnego codziennego funkcjonowania. Według Fromma w ciągu 100 lat zmniejszyliśmy średnio o połowę.liczbę godzin pracy.

137