DSC01179

142 Organizacja rachunkowości

3. Forma rachunkowości jako element jej organizacji¹

Pod pojęciem form rachunkowości (lub form techniki rachunkowości) rozumie się zespoły urządzeń ewidencyjno-technicznych służących do realizacji procesu rejestracji operacji gospodarczych zgodnie z określonymi regułami dotyczącymi zapisów. Zgodnie z powyższym określeniem:

Pojęcia formy rachunkowości

zapisu.    ■

v    .Jm

Zapis

chronologiczny

Zapis

systematyczny

—    zespół ściśle określonych urządzeń księgowych,

—    sposób dokonywania zapisu w tych urządzeniach,

—    zastosowanie środków technicznych dla dokonywania

Najbardziej istotnym czynnikiem rzutującym na formę rachunkowości jest sposób dokonywania zapisu księgowego, a w szczególności powiązanie zapisu chronologicznego z systematycznym. Pod pojęciem zapisu chronologicznego rozumie się rejestrowanie wszystkich operacji, bez względu na ich charakter, kolejno, według czasu dokonywania operacji. Natomiast pod pojęciem zapisu systematycznego rozumie się rejestrowanie operacji gospodarczych zgodnie z ich treścią ekonomiczną.

Do rejestracji operacji zapisem chronologicznym służy urządzenie i księgowe zwane dziennikiem, a zapisem systematycznym - konta księgowe. Powyższe urządzenia księgowe mogą być prowadzone | w formie ksiąg oprawnych lub luźnych kart

Ogólna suma operacji ujętych w dzienniku (zapis chronologiczny) musi się równać ogólnej sumie operacji zaksięgowa-aych na kontach (zapis systematyczny).

Zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce za prawidłową aaje się każdą formę rachunkowości, która umożliwia:

— zarejestrowanie operacji gospodarczych w porządku chrono-

-    pełne usystematyzowanie wszystkich operacji gospodarczych Wymogi

według kont wykazanych w zakładowym planie kont;    stawiano formie

-    sprawdzenie prawidłowości zapisów księgowych poprzez stwie- ^r#ch^unkowości rdzenie wzajemnej zgodności obrotów i sald kont syntetycznych

i analitycznych na początek roku, na koniec każdego miesiąca oraz na koniec roku.

Trzeba przy tym podkreślić, że porządek chronologiczny w danej formie rachunkowości uważa się za zachowany, jeżeli ustali się, iż proces rejestracji realizuje się na podstawie zestawień dowodów księgowych (dowody wtórne) z podziałem na miesiące obrachunkowe.

Tego rodzaju ułatwienie ewidencyjne nie dotyczy urządzeń księgowych, na których rejestruje się zmiany w stanie środków pieniężnych, a także tych, które służą do ilościowej ewidencji rzeczowych składników majątku.

Zastosowanie w praktyce określonej formy rachunkowości zależy od wielu czynników, a przede wszystkich od: charakteru jednostki organizacyjnej, potrzeb informacyjnych oraz kwalifikacji pracowników. Dlatego obserwuje się współistnienie i łączenie różnych form rachunkowości. Forma rachunkowości wymusza podział pracy w komórkach księgowości.

Studiując historię rozwoju rachunkowości, można zaobserwować powstanie, rozwój i zanikanie wielu jej form. U podstaw tego powstania i zanikania form rachunkowości jest dążenie do:

a)    lepszego poznania przedmiotu rachunkowości,

b)    przystosowania 'do realizacji na wyższym poziomie funkcji informacyjnej i kontrolnej rachunkowości,

c)    zmniejszenia pracochłonności w procesie rejestracji operacji gospodarczych, J

W tradycyjnych, ręcznych formach rachunkowości, wywodzących się z ubiegłych stuleci, stosowano technikę przepisywania, tzn. dokonywania wielokrotnego zapisu tych samych danych w różnych księgach, z zastosowaniem kontroli zgodności sum.

Typowym przykładem takiej formy była księgowość włoska, chara- Księgowość kteryzująca się następującymi urządzeniami księgowymi: dziennikiem, włoska księgą główną i kasową oraz księgami szczegółowymi. Zapisem pierwotnym w tej formie był zawsze zapis chronologiczny, dokonywany w księdze, zwanej dziennikiem. Natomiast zapis systematyczny był dokonywany na podstawie dziennika, a więc przez przepisywanie, na kontach w tzw. księdze głównej, prowadzonej in folio.

Niemiecka forma rachunkowości różniła się od włoskiej tym, że Niemiecka forma pomiędzy księgą kasową i księgą główną wprowadzono jeszcze jedno rachunkowości urządzenie, zwane żurnalem. Służył on do zebrania z dziennika i księgi

1

Przy opracowaniu tego punktu podręcznika korzystano z następujących cowań: Mała encyklopedia rachunkowości, op. cit^ T. Pecbe Teoretyczne lawy.., op. dt,' Z. Kołaczylc Zasady..., op. dt