DSC01265

sa|

>LS

Al;

iei

,A

Ig |

| I

ir

l( |

i

pasjonuje obserwowanie tego zawikłanego splotu sił, w którym Germanie zdobywają hegemonię polityczną nad światem katolickim, utraconą przez cesarstwo rzymskie, przy czym najciekawsza jest dla Parnickiego zarysowana w historii, ale nie spełniona możliwość przejęcia tej roli przez Słowian. To zainteresowanie raczej możliwościami zawartymi w historii niż ich realizacją będzie narastać w twórczości Parnickiego coraz wyraźniej z upływem lat, stając się jedną z podstawowych cech jego rozumienia dziejów jako procesu ciągle otwartego, stającego się.

Decyzją o zasadniczym zupełnie znaczeniu dla prezentacji powieściowego świata i wpisanej weń problematyki jest wybór na głównego bohatera Arona, ubogiego mnicha z Irlandii, wysłanego na studia do Rzymu, który dzięki swym zdolnościom zostaje ulubieńcem i zaufanym sekretarzem papieża, po jego śmierci doradcą niemieckiej księżniczki Rychezy, synowej Chrobrego, wreszcie opatem w Tyńcu. Centrum narracji mieści się w jego świadomości i możnych tego świata czytelnik ogląda jego oczami. Są w tej powieści „mocni ludzie” na miarę Aecju-sza: Bolesław Chrobry i Krescencjusz, tak jak i on mężni wodzowie, silni władcy, tak jak i on kochani przez piękne i mądre, niezwykłe kobiety. Chrobry odgrywa jeszcze główną rolę w planie historiozoficznym, ale w planie powieściowym już nie: tu najważniejszą postacią jest klerk, nie wielmoża, mówiąc językiem Nowej

baśni. Aron jest także ubogi, jest sierotą nieznanego pochodzenia, wykorzenionym ze swej rodzimej społeczności. Jedyną jego siłą jest myśl, jedynym bogactwem wiedza, jego domeną -poznanie, a nie działanie i władza.

I dostał się pomiędzy ostrza potężnych szermierzy. Oto jest bohater prozy Parnickiego, którego różne wcielenia oglądać będziemy w dwudziestu powieściach: klerk, myśliciel, pisarz, artysta. Mieszaniec, bękart, podrzutek, obcy, bez ojcowizny i dziedzictwa. Złożoność kondycji takiego bohatera ujawni się z całą ostrością dopiero w późniejszych utworach. W wypadku Arona jest to przede wszystkim zarys sytuacji, która pozwala na wprowadzenie bogatej problematyki psychologicznej.

Została ona ujęta w ramy freudowskiej interpretacji osobowości. W zachowaniach Arona, Tymoteusza, Ottona czytelnik rozpoznaje mechanizmy kompleksów kształtujących się', w dzieciństwie, sublimacji popędu erotycznego, stłumienia, kompensacji, cenzury, rozgraniczającej sferę „id” i „ego”. Znaczenie psychoanalizy dla Srebrnych orłów nie wyczerpuje się jed- | nak w kształtowaniu postaci, co byłoby możel godne odnotowania jako novum w powieści historycznej, ale co w ogóle w prozie lat trzydziestych, zwłaszcza w powieści psychologicznej, było już sprawą dosyć banalną. Znacznie ważniejsza i bardziej interesująca jest widoczna dziś inspiracja psychoanalizy wobec koncepcji poznania zawartej w powieści o Aronie. Freu-

29