DSC01361 (4)

16.    Każda dusza ma wyższą wartość niż wszelki byt cielesny^{1 2 3} i nie ma grzesznej duszy — jakikolwiek byłby jej upadek — która by przemieniła się w ciało i wyzbyła się tego, że jest duszą.* I dlatego pod żadnym warunkiem nie traci swej wyższości nad bytami cielesnymi, wśród których pierwsze miejsce zajmuje światło.* Wynika stąd, że ostatniej duszy należy się pierwszeństwo przed najdoskonalszym ciałem. I może zdarzyć się, że uznajemy niższość ciała, należącego do jednej duszy, wobec jakiegoś innego ciała, ale w żaden sposób nie możemy uznać niższości samej duszy. Dlaczego więc nie mamy chwalić Boga, i to tak, jak się nawet nie da wysłowić, za to, że stwarzając dusze, które miały przestrzegać praw sprawiedliwości, stworzył również inne, w których przewidział upadek lub nawet upór w złem? Przecież i takie dusze są jeszcze lepsze od tych istot żywych, które nie mogą grzeszyć, ponieważ nie mają rozumu i wolnej woli. A jednak i te ostatnie są doskonalsze niż nie wiem jak wspaniały blask jakichkolwiek dał fizycznych, który pewni ludzie czczą błędnie jako istotę samego najwyższego Boga.⁴ A więc w hierarchii stworzeń cielesnych, począwszy od mgławic gwiezdnych aż do liczby naszych włosów, piękno i dobro układa się stopniowo w taki sposób, że tylko bardzo nieuświadomiony może pytać: „Co to jest? Jaki to ma cel?“ Wszystko bo- f wiem zostało stworzone na swoim miejscu.⁵ O ile większą « nieświadomość zdradza ten, kto w taki sposób wyraża się o duszy! Przecież ona bez wątpienia będzie przewyższała zawsze w godności wszelkie ciała bez względu na to, jak bardzo zmniejszy się jej szlachetne piękno.

17.    Inaczej bowiem ocenia rozum, a inaczej zmysł praktyczny. Rozum ocenia w świetle prawdy w taki sposób, że na mocy słusznej oceny sądu podporządkowuje wartości j niższe wyższym. Natomiast zmysł praktyczny, przyzwy- i

1

Słowa te przeciwstawiają się manlchcjsklcmu uwielbieniu w materii absolutu zła, przeciwstawnego Bogu, absolutowi dobra.

2

⁹ Por. O nieśmiertelności duszy 13 ns

3

•    Światło Jest według Augustyna jedyną czynną podnietą we wszystkich wrażeniach, nie tylko wzrokowych. Augustyóska koncepcja czysto biernej materii wyjaśnia czynnie znaczenie światła (por. De ełtrttate Dei, I. •). Światło w święcie materialnym spełnia rolą analogiczną do ducha w Awlecle niematerialnym: Por. E. GHson, dz. cyt. 73.

4

•    Aluzja do poglądów manichejczyków.

5

⁰ Rozważania te dają szczegółową odpowiedź na problem zarysowany w dialogu O porządku.