DSC03423

trzeb*, że wszystkie teologie, w tym Jakże edukacyjne do niej zmierzają i w jej świetle się weryfikują¹,

Cele edukacji szkolnej są nadrzędnymi punktami odniesienia dla modernizacji i unowocześniania odbywającej się w niej pracy dydaktyczno-wychowawczej Stąd słuszny jest pogląd, że jeżeli nie sprecyzuje się celów kształcenia w szkole, to wszelkie dyskusje na temat doskonalenia treści, metod, form i środków oraz sposobów poznawania, kontroli, analizy i ewaluacji postępów jakie czynią uczniowie w trakcie nauki są trudne, a często jałowe².

Wartości procesu kształcenia konkretyzują się, W rezultacie przybierają postać jego celów. Co rozumie się pod pojęciem celów edukacji w szkole?

Cele kształcenia to wyobrażony stan rzeczy. Jest on dla nas korzystny i pożądany ze względów poznawczych. Stanowią skutek działalności dydaktyczno-wychowawczej. Traktuje się je jako opis stanu projektowanej przyszłości w zakresie procesów umysłowych. Są to z góry założone stany rzeczy lub zdarzenia, które zamierzamy osiągnąć w procesie dydaktyczno-wychowawczym Innymi słowy, są to świadomie założone efekty, które chcemy uzyskać w wyniku kształcenia. Określenie to jest zgodne z ogólną prakse- ] ologiczną definicją celów na użytek dydaktyki³.

Cele edukacji w szkole, poza sferą postulowanych stanów rzeczy, zawie- : rają także czynnik działań, które trzeba podjąć w odpowiednich warunkach, aby je osiągnąć. To ostatnie stwierdzenie narzuca konieczność określenia stanu docelowego w kategoriach sprawdzalnych.

Cele kształcenia trzeba też traktować jako: postulowany stan rzeczy, działania prowadzące do realizacji tego stanu w warunkach określonych przez potencjalne możliwości ucznia i jego środowisko. Zatem doskonalenie celów kształcenia wymaga optymalizacji ich w aspekcie postulatywnym, działaniowym. potencjalnym i funkcjonalnym.

Cele kształcenia w polskiej szkole okresu demokracji parlamentarnej w integrującej się Europie uwzględniają:

1)    ogólnoludzkie normy moralne,

2)    tradycje narodu polskiego,

3)    pluralistyczny charakter społeczeństwa Polski,

4)    uznawane przez większość społeczeństwa polskiego wartości,

3) uniwersalne, globalne wartości rekomendowane przez ONZ,

6) wartości eksponowane w różnych krajach świata w ramach przeprowadzonych przez nie reform systemów edukacji⁴.

Innymi słowy, cele edukacji to przygotowanie do:

•    demokracji i przez nią do życia społecznego;

. przyszłości, wyzwań cywilizacyjnych i problemów globalnych oraz gotowości w ich rozwiązywaniu;

•    pluralizmu, tolerancji i wielokulturowości;

•    kształtowania własnej podmiotowości i tożsamości;

•    organizacji pracy indywidualnej i zbiorowej;

•    życia obywatelskiego i społecznej służby (socjalizacji);

•    poznawania siebie i kierowania sobą;

•    kształtowania planów edukacyjnych i życiowych oraz kierowania własnym rozwojem;

•    wspomagania każdego człowieka w wyrabianiu sobie własnego i holistycznego poglądu na świat⁵.

Cele kształcenia w szkole posiadają cechy podstawowe. O jakich cechach konstytutywnych możemy mówić? Każdy z nich powinien być:

1.    Dostrzegany, rozróżniany i określony w taki sposób, aby można ustalić stan jego realizacji;

2.    Wykonalny, możliwy do realizacji w ustalonym czasie;

3.    Logiczny, nie zawierający wewnętrznych sprzeczności;

4.    Rzeczowy i precyzyjny, tzn. przedstawiający syntetyczny opis tego, co chcemy osiągnąć;

5.    Wymierny.

Cele edukacyjne są ekwipotencjalne. Można te same cele osiągnąć w różny sposób. Posiadają one dla uczniów subiektywne wartości i siłę regulacyjną. Dzięki temu mogą być dla nich czynnikiem motywującym do podejmowania aktywności. Wartość celów mogą oni upatrywać w możliwościach zaspokajania potrzeb, rozwoju osobowości względnie kultury, czy też zachowania godności i wyższych wartości duchowych. Natomiast siła regulacyjna wskazuje, jak ważne są cele, z jaką mocą wpływają na działanie⁶. Interesujące nas tu cele pełnią następujące funkcje:

145

1

* W. Andrukowicz, Dydaktyka wartości, faktów i sposobów działania, Szczecin 1995; j K. Denek. Aksjologiczne aspekty edukacji szkolnej, Toruń 2000; K. Denek, Wartości...,, I op. cii.; J Cnitecki. Kontrowersje wokół źródeł edukacji szkolnej, „Problemy rozwoju eduka- ] cji" 1991, nr 1; R. Towłion, W poszukiwaniu istoty i sensu nauki szkolnej. Szczecin 1995.

2

J. J. Guibert. Zarys pedagogiki medycznej. Warszawa 1983.

3

^N K. Denek. Cele kształcenia w przyszłościowym modelu szkoły wyższej, „Dydaktyka szkoły 1 wytszej*' 1981, nr 1.

4

A. S. Bidwcll, Unia Europejska a państwa członkowskie, współpraca na co dzień, Wrocław 1999; R. Pachociński, Współczesne systemy edukacyjne. Warszawa 2000; W. Rabczuk, Polityka edukacyjna Unii Europejskiej na tle przemian w szkolnictwie krajów członkowskich. Warszawa 1994.

5

’ A. Radziewicz-Winnicki, Modernizacja niedostrzeganych obszarów rodzimej edukacji, Kraków 1991; Problemy i tendencje rozwojowe we współczesnej pedagogice społecznej, A. Radziewicz-Winnicki (red.), Katowice 1995.

6

R. Klamut, Cel - czas - sens tycia. Lublin 2002.