DSC03496 (2)

nie Małopolskiej, to dosyć łatwo będzie wydzielić 3 typy tego narzędzia.

Typ A. Do tej największej grupy zaliczono szydła płaskie, wykonane z żeber zwierzęcych (Tabl. XCV,2—13, 15—19; XCVI, 2—3, 6—7, 9) lub z podobnych do żeber szczap wyłupanych z kości rurowatych (Tabl. XCV, 14; XCVI, 1, 4, 5, 8), a także egzemplarz (Tabl. XCVII, 15) wykonany z żuchwy krowy (mandibula) oraz egzemplarz z kości nieokreślonej, lecz również płaskiej i w zasadzie podobnej do reszty szydeł tej grupy.

Szydła typu A odznaczają się ostrzem obrobionym na płasko, o przekroju .prostokątnym lub trapezowatym, a czasem owalnym i o miękko zeszlifowanych kan-tach. Pomiary ostrzy tych szydeł wykazały, że przeciętna długość pracującej części szydła, określona na podstawie występowania śladów spracowania oraz kształtu, wynosi 2,3 cm. Najkrótsze ostrze mierzy 1,4 cm, najdłuższe 3,5 cm. Rozpiętość zatem jest niewielka, a ilość ostrzy krótszych od przeciętnej i dłuższych wynosi 14 sztuk.

Szydła typu A są zbudowane dość solidnie, z wyraźną myślą o oporze twardszego materiału, w którym mają pracować. Jednocześnie ich płaski, lekko wygięty kształt zapewnia dużą elastyczność i sprężystość. Wykonane są przy zastosowaniu bardzo prostych i najszerzej uprawianych technik przecinania poprzecznego (Tabl. XCV, 2—4, 6, 17, 18; XCVI, 2), być może również ukośnego, czego jednak nie da się stwierdzić z całą pewnością z powodu zatarcia śladów pierwotnej obróbki przez wygładzenie ostrzy o gładziki kamienne. Wśród szydeł tej grupy tylko jeden egzemplarz (Tabl. XCV, 14) zachował się z ukośnie odciętym tylcem.

Część szydeł posiada starannie zakończone tylce, ucięte poprzecznie, z zagładzonymi kantami (Tabl. XCV, 3, 7,11,12, 15, 18, 19; XCVI, 2, 3, 7). W innych zaś obok dokładnie wykonanej części pracującej, to jest ostrza, zaobserwować można niedbałe potraktowanie tylca (Tabl. XCV, 1, 5; XCVI, 1, 4, 5). Należy sądzić, że ma to związek z oprawianiem szydeł w rękojeść. Zapewne szydła o niewykończonym tylcu były w czasie pracy obwijane skórami, które chroniły rękę od bezpośredniego kontaktu z ostrą, niewykończoną, kanciastą częścią narzędzia. Natomiast szydła posiadające tylec dokładnie obrobiony prawdopodobnie nie posiadały rękojeści lub ochraniaczy ze skóry. Za przypuszczeniem, że rękojeści, a zwłaszcza drewniane, nie były stosowane przy obciętych tylcach, przemawia jeszcze i ta okoliczność, że kilka takich szydeł posiada tylec częściowo zniszczony, prawdopodobnie od pobij ania młotkiem lub kamieniem (Tabl. XCV, 3, 4, 6, 15, 17, 19).

Podsumowując spostrzeżenia tyczące się omawianej grupy szydeł należy stwierdzić, że były to narzędzia przy całej swej uniwersalności dostosowane jednak głównie do przekłuwania twardszych gatunków skór, o czym świadczy stosunkowo mała przeciętna długość ostrza (2,3 cm) i wybór surowca do wyrobu narzędzi, idący po linii poszukiwania kości sprężystej i elastycznej. O takim zastosowaniu do przekłuwania twardszych skór świadczą i wyżej podane przykłady spracowania tylca przez pobijanie. Prostokąt-ność lub lekka podługowatość .przekroju ostrza wskazywać by mogła również na znajomość i rozumienie struktury drewnianych podkładek, na których zapewne dokonywano przekłuć. Ostrze ustawione dłuższą osią swego przekroju równolegle do przebiegu słojów drewna mniej było narażone na złamanie niż ostrze o przekroju kolistym lub kwadratowym.

T y p B. Druga grupa szydeł, również wyodrębniająca się właściwościami technicznymi, kształtem i wyborem surowca, składa się z 15 egzemplarzy (Tabl. XCVII, 1—15). Charakterystyczną cechą szydeł tego typu jest przekrój poprzeczny kształtu litery C, tak zwany ceowaty. Pochodzi on stąd, że wyjściowym półsurow-cem do produkcji była tu podłużnie przecięta kość pusta (rura) o przekroju poprzecznym kolistym. Sposób otrzymywania ceowatej połówki rury kostnej wystę-

304