DSC03729 (2)

VI

•MMTlir. TWANIKlWUKr*

VII

Jedną i wcMftnyrh prób samoukrpślenla, ozy rączoJ nutrią alwonm i#, J«rt Mistrz Twardowski. Pięć Śpiewów n czynią W liście do Mirlama (z 29 grudnia 1901) poeta wyjaśnij Mtf twego poematu:

&JW pfób* ftworzenia epopei wewnętrznego życia, óbflflfWo# wenie fenomenu ducha od wewnątrz. Zuchwały to zamiar, moi* sa ciężki dla skali mnich środków artystycznych, ale Hit mogłem się oprzeć urokowi zadania. Jest jakaś ipri* iyna w duszach Iworzących, która doświadczyć chce alły swojej w rozmachu na dalszy dystans ⁹,

Mdi Faust w poemacie Staffa wynajduje eliksir o wła* fchNicbch mogących uszczęśliwić ludzi. Ale w obawie, bp cudowny lek nie obezwładni! „ludu”, by nie odwrócił go H Bttymi”, który dla Staffa jest równoznaczny jedynie fdąJeiiiem, nie ac spełnieniem, rozbija czarę z płynem mającym moc uzdrawiania!

Czarę z cudownym mojej pracy płynem Chwytam i ciskam z szałem nienawiści.

Twardowski, który mówi o sobie:

Ja urodziłem się mścicielem męki —

przemienia się najjawniej w święcie w Króla Ducha; nic 4M*Mfo, przecież ta kreacja polskiego romantyzmu było aajbliitza w swym dwuznacznym nadczłowieczeóstwie o tyle późniejszym kreacjom Nietzschego; poeci Młodej ftalski znajdowali w niej wyraz swych tęsknot za czynem, począwszy od kontynuujących Króla Ducha rapsodów Wyspiańskiego I podgwie/dnych wizji Mlcińskiego po sadystyczny erotyzm Króla* zbrodniarza Tadeusza Na lipińskiego.

( Według opublikowanych przez /renę Maciejewską JUmsssMSpeh listów Leopolda Staffa do MirUima - Zenona Prz*-sap Mrpo. ■ Prace Polonistyczne*, Merla XV/!, 1901,

•SNY O POTIJDZI!*

Staff w swoim okresie nietzsebeańskirn równie/, nie oparł się pokusom „nadczłowieka" i (poniósł porażkę zarówno jako myśliciel, jak i artysta. To, co w Snach o potędze wyraziło się z większym lub mniejszym powodzeniem w małych formach liryki, tu rozlało się w nudę, największą ni«*przy-jaclółkę poezji, Później Staff będzie ostrożniejszy Pisząc

0    swoich nowych pracach w liście do Miriama (z 11 października 1906), wyznaje:

[..J niestety rzeczy te są w „toku” (...J, dalekie od wykończenia, od którego powstrzymuje i odciąga Jakaś samozachowawcza (nieco strusia) trwoga przedwczesności, wyrosła z doświadczenia niejednej klęski I#

Staff myślał tu zapewne także o Mistrzu Twardowskim. Ale i wcześniejsze o rok (według dat wydania) Sny o potędze były również próbą jeszcze niezupełnie dojrzałą. Próby wzlotów dionizyjskich'i zdobywcze okrzyki są tutaj pogłosem szaleństwa autora Narodzin tragedii, słabość artystyczna lub przynajmniej „literackość” tych dionizji Staffa wynika stąd, że są to etiudy robione na zimno, gdyż dionl-zyjeka postawa jest z gruntu obca temperamentowi, a więc

1    artyzmowi autora Ptakom niebieskim. W istocie — późniejsza twórczość autora Snów o potędze wykazała to z pełną naocznością — spokój, równowaga, miara apolińska stanowią o odrębności Staffa i są najbliższe jego odczuwaniu i wyobraźni. Także w dojrzałym okresie, gdy za przykładem Nietzschego Staff wymieni Apollina na Chrystusa i św. Franciszka, z przemiany tej, w przeciwieństwie do Nietzschego, nie wyniknie trwały bunt przeciw Bogu na krzyżu, wystąpi jedynie epizodycznie, 1 to w formie skargi „wyklętych", by w końcu ulec załagodzeniu. Trudno by tu mówić o wadzeniu się z Bogiem i pogodzeniu się

• Według Nieznanych listów Staffa... (jw.)