DSC03922 resize

RozuĄj ttosunków kulturoyyych na B

Ryc. 3. Lubiana, woj. Gdańsk. Skarb bransolet nerkowatych. Wj» L. J. Luki

łużyckie szpile, naszyjniki, bransolety, sierpy i inne przedmioty (J. Kostrzewski 1958, s. 73 n ) występują licznie i niewątpliwie są dalejj odtwarzane na miejscu.

O produkcji lokalnej świadczą formy odlewnicze, narzędzia, a także skarby złomu, w tym znany skarb z Kopaniewa (J. Kostrzewski 1958, s. 89 n.; W. Hensel 1973, ryc. 182). Z tą wytwórczością wiążą się zapewne także kanelurowane kamienie, łączące omawiany region z terenami nordyjskimi (F. Horst 1981, s. 40 n., ryc. 9). Najistotniejszych danych dostarcza tu jednak analiza typologiczna. O genezie niektórych form miejscowych była już mowa, zresztą ogólnie ich pochodzenie jest bardzo zróżnicowane (J. Kostrzewski 1958, s. 78 n.; M. Gedl 1981, s. 50 n.; 1984, s. 27 n.). Działąjące wcześniej dwa centra metalurgiczne są w IV okresie słabo widoczne, natomiast bardzo wyraźnie zaznaczają się w V okresie, znacznie zwiększąjąc asortyment wytworów, a także zasięg oddziaływania, przy czym owe zasięgi wyraźnie się krzyżują (E. Sprockhoff 1956,1.1, s. 277 n.; t. II. mapy 50 i 51). Podział E. Sprockhoffa wydąje się jednak zbyt schematyczny, gdyż wiele form lokalnych (naszyjniki, zawieszki, guzy, brzytwy) występuje niemal wyłącznie na środkowym Pomorzu (E. Sprockhoff 1956, t. II, mapy 24 i 26; J. Dąbrowski 1968, mapa 10; M. Gedl 1981, tabl. 24), skąd znamy też formy odlewnicze. Ośrodek działający na wschodnim Pomorzu z całą pewnością nie ustępuje już u schyłku epoki brązu centrum nadodrzańskiemu. Na całym więc terenie Pomorza produkuje się skomplikowane i ozdobne przedmioty (ryc. 3). co chyba jest powtórzeniem sytuacji powstałej już podczas III okresu epoki brązu. Zestaw odtwarzanych bądź wytwarzanych samodzielnie form jest już bardzo bogaty, obejmując wszelkie rodząje (nie typy) wytwarzanych