DSC04147

438 KrcyaRtorPllarocyk

W nim wyrnżaln sit; reakcja rabinów na odrzucanie przez część Żydów nauozanogo przez nich Prawa. WI wieku oznaczał on ludzi, którzy nie znoli i nie przestrzegali dokładnie prawa rabinicznogo, czyli halachy - izczc-gółowych przepisów, dostosowujących Prawo (Torą) do poszczególnych sytuacji życiowych. Prawdopodobnie w tym czasie pierwotnie odnosić »ic mógł do grupy ludzi, będących właJcicielamł ziemi, którzy mieli wpływ na życie gmin (wspólnot) żydowskich, pozostających zarazem w opozycji wobec rabinów, próbujących przejąć ich władzą nad gminami. Później określano nim także z tych samych powodów ludzi ubogich i prostych, którzy lekceważyli Torę.

Z czasem oddziaływanie rabinów na społeczność żydowską zaczęło przynosić większe rezultaty, między innymi z tego powodu, że nie pobierali oni opłat za nauczanie Tory i utrzymywali się z własnej pracy. Pierwsze sukcesy odnieśli w Palestynie, gdzie tradycje religijne, do których nawiązywali, były żywsze, a hcllenizacja życia mniejsza. Znacznie trudniej było im pozyskać zwolenników w diasporze, w której prądy uniwcrsaii-styczne brały górę nad głoszonym przez nich partykularyzmem^! Żydzi Aleksandrii do pierwszej dekady II wieku wyznaczali rozproszonym współbraciom wzorce religijności, zdecydowanie nierabinicznew Dopiero, gdy ich hegemonia upadła za czasów cesarza Trajan, po serii powstań żydowskich, które wybuchły w Egipcie, Libii, Cyprze i Mezopotamią między innymi z powodu nakładanych podatków (fiscus Judeicus) i oburzenia wywołanego zburzeniem świątyni jerozolimskiej, pozycja rabinów palestyńskich i ich autorytet w diasporze zaczynał wzrastać, 'ą

Pod koniec II wieku n.e. sytuacja judaizmu rabinicznegóf istotnie się zmieniała, głównie z powodu działających już ponad wiek uczonych zwanych tannaitami. Bezpośrednio po zburzeniu świątyni jerozolimskwaku-pił ich wokół siebie Jochanan ben Zakkai, który w Jawne (Jamnia) założył za przyzwoleniem Rzymian akademię, w której rozpoczęto systematyczne studium Tory, w tym spisywanie tradycji przekazywanych dotąd ustnie z pokolenia na pokolenie. Uczeni ci, w połowie II wieku, dokonali także ostatecznego ustalenia kanonu Pism świętych judaizmu, kładąc kres panującemu w tym zakresie chaosowi pośród Żydów. Następnie Jehuda ha-Nasi, zwany przez Żydów Rabbenu ha-Kadosz (Nasz Święty Rabbi) (ub po prostu Rabbi, należący do ostatniej generacji tannaitów 70-200), dokonał podsumowania wysiłków swych poprzedników i walnie przyczynlł^ę do wydobycia ostatecznie judaizm z głębokiego kryzysu. Według Talmud! miał się on przyjaźnić z cesarzem rzymskim, prawdopodobni z Markiem

Aureliuszem Antoniuszem (161-180) lub Septymiuszcm Sewerem (193-.211), chociaż wiadomość o tym wydaje się legendarna. Natomiast faktem jest, ie pozyskał wpływy polityczne, które pozwoliły mu diametralnie zmienić ipołeczny wizerunek rabinizmu, czyniąc z historii sekty historię wszystkich Żydów. Jego horyzonty umysłowe pozwoliły mu odejść od patrzenia na dotychczasową tradycję w skali mikro i zajmowania się szczegółowymi kwestiami oraz ich rozstrzyganiem. Zajął się natomiast globalnym spojrzeniem na nią, w skali makro, darząc szacunkiem zarówno te jej elementy, które podzielał, jak i te, które stanowiły przedmiot dalszych dyskusji. Zasługą jego było zebranie, ocalenie i respektowanie różnorodnych wątków tradycji, jako dziedzictwa narodowo-religijnego, których systematyzacja nastąpiła w wyniku dokonanej przez niego ostatecznej redakcji dzieła zwanego Miszną. Pracowały nad nim wcześniejsze pokolenia tannaitów. Zakończone przez Jehudę ha-Nasiego (Jełmdę Księcia) szybko zyskało autorytet zbliżony do tego, jaki posiadały Kitwei ha-kodesz - Pisma święte judaizmu (księgi biblijne).

Nazwy poszczególnych porządków Miszny odzwierciedlają dominujący ^w mch tematykę. I tak pierwsza część, złożona z 11 traktatów, nazywa się Zerciim (nasiona) i zawiera normy prawne dotyczące uprawy roli. Szczegółowo zajmuje,się najpierw przepisami liturgicznymi, które traktują o modlitwach, jakie powinny być odmawiane przy pracy i posiłkach. Znalazły się w niej również nakazy mówiące o pozostawianiu na skrajach pól resztek plonów, z których mogliby korzystać ubodzy. Przypomina także o obowiązku oddawania lewitom i kapłanom różnego rodzaju dziesięcin i innych darów z zebranych plonów, w tym części ciasta, oraz określa zasady postępowania, kiedy zachodziła wątpliwość, czy od danych zbiorów oddano lewitom należną im część. Zabrania łączyć poszczególne nasiona i zwierzęta. Nakłada, na rolników obowiązek przestrzegania roku szabatowego, tj. zaniechania uprawy na polu co siedem lat. Ponadto - zgodnie z przepisami z tej części Miszny i- nie mogą oni zbierać owoców z nowo zasadzonych drzew przez-pierwsze trzy lata. Mają także obowiązek składać w świątyni jerozolimskiej' ofiary z pierwocin wszystkich plonów rolnych. Porządek ten zawiera dużo technicznych danych, z którymi każdy wyznawca judaizmu zajmujący $ię rolnictwem, musi się zapoznać, aby je przestrzegać. Odmawiał# codziennie wyznanie wiary -Szma, powinien wiedzieć, co ono znaczy ł jakie niesie dla niego zobowiązania.

Drugi porządek, liczący 12 traktatów, zwany Moed traktuje o świętach, postach i kalendarzu. Najpierw zajęto się w nim szabatem, tj; co siódmym