DSC04377

32    Rozdział 1. U podstaw badań nad etfubtft

zweryfikowanej teorii ugruntowanej, czyli unikalnej, ograniczonej do zebranych danych.

Kolejny schemat związany z wyjaśnieniami idiograficznymi, a więc z badaniami jakościowymi to studium przypadku. Nie można dać się zwieść nazwie. Nie chodzi tutaj o nastawienie na badanie danego osobnika, lecz zjawiska ogólnego, które jest udziałem tego osobnika. Zresztą to niekoniecznie musi być człowiek. Może to też być instytucja. Niekoniecznie też musi to być pojedynczy obiekt, może to być kilka obiektów. W takiej sytuacji mówimy o porównawczym studium przypadku. Studium przypadku prowadzi podobnie jak schemat etnograficzny do teorii jednostkowej, której wprawdzie nie można uogólnić na inne obiekty tej samej klasy, ale można dzięki niej dowiedzieć się, jak badany funkcjonuje w określonych warunkach edukacyjnych. Na przykład studium przypadku może dotyczyć problemu nawiązywania relacji intymnych uczennicy liceum niekoedukacyjnego. Schemat taki organizuje metody zbierania danych. W pierwszej fazie należy obserwować zachowanie badanej uczennicy, prowadzić z nią wywiady, by sformułować wstępne interpretacje. W drugiej fazie należy tak dobierać metody zbierania danych, by te przypuszczenia zweryfikować i ostatecznie zbudować teorię jednostkową nawiązywania związków intymnych przez uczennicę z liceum niekoedukacyjnego.

Trzeci ze schematów badań jakościowych to badania historyczne. Badany obiekt nie istnieje. Istnieją natomiast źródła na jego temat. Część z nich to materiały oryginalne, a część to relacje z drugiej ręki. Powiedzmy, że interesowałyby nas poglądy Zygmunta Freuda na funkcjonowanie szkół koedukacyjnych. Schemat badań historycznych narzuciłby konkretny porządek czynności badawczych. Po pierwsze, dobór, analizę i interpretację oryginalnych dzieł tego teoretyka w postaci książek. Po drugie, poszukiwanie jego oryginalnych notatek, zapisów wygłoszonych wywiadów. Po trzecie, przeprowadzenie szczegółowej analizy artykułów prasowych, relacji dziennikarskich, które nieustannie towarzyszyły jego działalności w Wiedniu. Po czwarte, szczegółowe przestudiowanie jego biografii napisanej przez Clarka. Po piąte, przeprowadzenie wywiadów z żyjącymi jeszcze jego uczniami, a szczególnie z jego córką Anną, również psychoanalityczką. Te wszystkie czynności z jednej strony prowadzą do zgromadzenia danych, ale jednocześnie służą ich krytyce i weryfikacji, by ostatecznie doprowadzić do wypracowania teorii jednostkowej. Podobnie można prowadzić analizę rozwoju poglądów na praktykę wychowania rodzinnego w jakimś konkretnym czasopiśmie naukowym z przełomu XVIII i XIX wieku w Polsce.

Pizystępując do badań, należy określić itfi cele i wyprowadzić z njćh strategię, typ oraz sdiemat badania Te decy^ zorganizują totejneczyrrości badawcze.

Począwszy od celów badań, poprzez wyprowadzone z nich strategie, typy i schematy, dochodzimy do bardzo szczegółowych problemów konstruowania planów badawczych - czynności związanych z zapewnieniem trafności i rzetelności badaniom, metod doboru badanych obiektów, metod zbierania danych, ich analizy i interpretacji, etycznych uwarunkowań działania badaczy i wreszcie pisania raportu z badań. Tymi zagadnieniami będziemy się zajmować w niniejszym podręczniku. Schemat 1 przedstawia treści podręcznika. Poszczególne grupy treści odtwarzają cały podręcznik, lecz są podane w postaci haseł.

Jest to nie tylko plan logiczny podręcznika, ale także model organizacji każdego badania. Badacz powinien sformułować swoje cele na trzech opisanych poziomach. Określić strategię badań, typ oraz schemat Następnie musi wykonać czynności ukryte w bloku teoria/praktyka - empiria, dobrać badanych, zebrać dane, poddać je analizie oraz interpretacji. Wreszcie napisać raport z badań.