DSC05099 (3)

Xt.Vf

/bftdr/e. 1*^11 /btukfili’ kupf.S/?/' V Uf/ wtt*/ctt htd/ie %/lMcb-tl< ttti, idill Hle    nlfhM/w^'

len j»ff»♦«•«» | ryi /,i pr/cciw pr/yw/lejom szlachty i upośledzeniu filcszltu liiy przewija *»»<; w różnych sformuło-waimwli na przestrzeni całego d/ieła O poprawie Rzeczy-potpolliej lak ze pogod/tć / nim stwierdzenie tego samego piaarza. że najważniejsze urzędy powinny być dostępne tylko dlii szlachty?

| | u nas czytamy najwyższe dostojeństwa, od który i h zależne dobro publiczne, wedle obyczaju i ustanowienia przodków rozdaje sic jedynie szlachcic. I słusznie, jak się okazuje¹ *

Szlachta bowiem kontynuuje Frycz posiada majątki ziemskie, mc /tijimijc się ani rzemiosłem, ani handlem, nie będ/lc więc czerpać zysków z „samej Rzeczypospolitej”. Poza tym szlachta ponosi przecież ciężar obrony państwa przed nieprzyjacielem, u więc i z tego tytułu należy się jej przywilej dzierżeniu urzędów. Był to wyrużny ukłon w stronę szlachty zarówno bowiem wywodzenie przywileju dzielzema urzędów z „prawa rycerskiego” szlachty, jak i dostrzeganie tylko w posiadłości ziemskiej majątku za-bezpici zonogo przed możliwym ryzykiem obrotu handlowego lub rzemieślniczej produkcji było typowe dla czasów. w których punkt ciężkości ustroju ekonomicznego, społecznego i politycznego opierał się na własności ziemi.

jednakże posługując się najprawdopodobniej dla uspo-ko|omu szlacheckich czytelników pojęciem „szlachty”, Prycz nadawał mu inną treść, aniżeli było to wówczas przy-

' ftrlrfa iwn okif, t 1,» 256,

i /> iWit    I 1,8. 17.V

I

■'><//*»\j mAttMn tjar.Trrj9fxim XLV|

jęte- Krytykując w O poprawie te przywileje płafryfcte, które w jego mniemaniu utraciły już racje bytu i oah gę anachronizmem, Frycz domagał się w pierwszym rzędzie wprowadzenia różnicy pomiędzy stanowiskiem społecznym szlachcica i rycerza.

Nie wiem - pisał - czy należy się godzić na owo pomieszanie tych dwu rzeczy, mianowicie szlachcica z rycerzem. Zaiste, nie można się urodzić rycerzem, choć można się urodzić szlachcicem. I jak inną jest rzeczą być uczonym a być synem uczonego, tak inną być rycerzem a synem rycerza?.

Zmierzając do ograniczenia uprzywilejowanego stanowiska szlachty, Frycz zauważył niewątpliwie, że staje się ona stanem coraz bardziej zamkniętym. Szlachta pozbawiała mieszczan prawa własności ziemi, a co za tym idzie - udziału w życiu społecznym i politycznym i przemieniała się powoli z rycerzy, za których się w dalszym ciągu uważała, w ziemian. Zwracał więc uwagę, że rycerzem zostaje się dopiero po chlubnym wypełnieniu obowiązków wobec ojczyzny. W ten sposób podważał jeden z najbardziej istotnych punktów szlacheckiego światopoglądu, że źródłem szlachectwa są czyny rycerskie, przede wszystkim przodków, co stanowi podstawę przywilejów dla potomków dziedziczących rzekomo ich cnoty przez sam fakt urodzenia. Takie stanowisko doprowadziło feudałów do wysunięcia tezy, że pełnia wolności jest przywilejem wyłącznie stanu szlacheckiego, który ma jedno tylko i jedynie dla siebie zastrzeżone pole działalności: służbę orężną. Teza ta sankcjonowała szlachecką supremację wobec warstw „niższych” w hierarchii społecznej.

Podając w wątpliwość „przyrodzoną” wyższość i dzie-