DSC05271

20 Rozdział 1. Siedem kanonów stylu komunikatywnego

2. Najbardziej dynamicznymi formami podawczymi tekstu są opowiadanie oraz przytoczenie wypowiedzi w mowie niezależnej. Opowiadanie służy przedstawieniu pewnego następstwa zdarzeń rozwijających się w czasie, ukazuje zmienność stanów rzeczy. Najważniejszym składnikiem opowiadania są zatem zdania z orzeczeniem w formie osobowej wyrażającym czynność. Ujmowaniu zdarzeń w ich rzeczywistym porządku chronologicznym - tj. najpierw czynność A, potem B itd. -sprzyjają najbardziej zdania współrzędne łączone spójnikowo lub bezspójnikowo. Przyjmuje się, iż minimalną sekwencję opowiadania tworzy struktura złożona z dwóch takich zdań, chociaż oczywiście może ich być dużo więcej. Ich cechą charakterystyczną jest to, że nie można zmienić ich szyku bez szkody dla treści, np.

Mężczyzna wypadł z okna i się zabił. [Co innego: Mężczyzna się zabił i wypadł z okna]

Dynamikę tekstu wzmaga ponadto całkowite wyodrębnienie z narracji wypowiedzi (monologowych i dialogowych) przez podanie ich w mowie niezależnej. Przytoczenia mają taką formę, jaką miałyby rzeczywiste wypowiedzi. Łącznikiem pomiędzy przytoczeniami a narracją są najczęściej wyrazy typu: powiedział, rzekł, mówił, zapytał. Pozwalają one zidentyfikować osoby mówiące lub dodać jakieś uwagi na temat okoliczności wypowiedzi, np.

-    W dużych miastach zaczyna brakować wolnych numerów. Dzięki tym zmianom w stolicy będzie ich więcej o 3 miliony - wyjaśnia Barbara Górska, rzeczniczka Telekomunikacji Polskiej SA. („Fakt”)

-    Szanowni panowie - odezwał się książę. - Poważyłem się fatygować szanownych panów w pewnym... nader ważnym interesie publicznym, który, jak to wszyscy czujemy, powinien zawsze stać na straży naszych interesów publicznych... Chciałem powiedzieć... naszych idei... to jest...

Książę zdawał się być zakłopotany; wnet jednak ochłonął i mówił dalej:

-    Chodzi o inte... to jest o plan, a raczej... o projekt zawiązania spółki do ułatwiania handlu...

-    Zbożem - wtrącił ktoś z kąta.

-    Właściwie - ciągnął książę - chodzi nie o handel zbożem, ale...

-    Okowitą - pośpieszył ten sam głos.

-    Ależ nie!... O handel, a raczej o ułatwienie handlu między Rosją i zagranicą towarami, no... towarami... Miasto zaś nasze, pożądane jest, ażeby się stało centrum takowego...

-    A jakież to towary? - spytał przygarbiony hrabia. (B. Prus)

3. Nie sprzyjają dynamice tekstu takie formy podawcze, jak opis oraz przytoczenie wypowiedzi w mowie zależnej. W opisie główną rolę odgrywają formy językowe odpowiadające nieruchomości zjawisk, a więc rzeczowniki, przymiotniki, imiesłowy przymiotnikowe w funkcji przydawek, przyimki (np. na, pod, w, z), wyrażenia przyimkowe (np. na lewo, na prawo), przysłówki nazywające miejsce (np. blisko, daleko, nisko, wysoko) oraz czasowniki nazywające stan (np. kwitnąć, spać):

Sklep Mincla znałem od dawna, ponieważ ojciec wysyłał mnie do niego po papier, a ciotka po mydło. Zawsze biegłem tam z radosną ciekawością, ażeby napatrzeć się wiszącym za szybami zabawkom. O ile pamiętam, był tam w oknie duży kozak, który sam przez się skakał i machał rękoma, a we drzwiach - bęben, pałasz i skórzany koń z prawdziwym ogonem.