DSC06359

Geneza i geologia oceanów 69

Koniec permu

Koniec kredy

Rys. 4.2. Kolejne fazy dryfu kontynentów od rozpadu Pan-gei

Źródło: Kolliński nu podstawie Seibold, Berger, 1993; Pemetta, 1996, i inni.

i kontynentów eliminuje, według tego autora, konieczność przyjmowania znacznych poziomych przemieszczeń płyt. Rozwinięcie i szczegółowe omówienie innych współczesnych hipotez geotektonicznych przedstawione jest w pracy Dadleza i Jaroszewskiego [1994].

Do poznania dna oceanów i mórz* przyczyniły się oprócz echosond, dających szczegółową znajomość rzeźby dna, także precyzyjne pomiary magnetometryczne. Stwierdzono obecność na dnie oceanów regularnych pasmowych anomalii magnetycznych, charakteryzujących się występowaniem silnej anomalii dodatniej wzdłuż osi grzbietów, zaś na skłonach na przemian anomalii dodatnich i ujemnych, symetrycznych względem osi i równoległych do siebie (rys. 4.6). W obie strony od osi grzbietów zwiększa się wiek skał podłoża, co potwierdzają również obliczenia wieku bezwzględnego próbek skał pobranych z licznych głębokomorskich wierceń.

W ostatnich latach szeroko badano przestrzenie oceaniczne tradycyjnymi zdjęciami grawimetrycznymi i magnetycznymi (zarówno wykonanymi z pokładów statków, jak i zdjęciami lotniczymi). Wprowadzając na dużą skalę ciągłe profilowanie sejsmiczne i sejsmoakustyczne oraz uruchamiając bardzo liczne stacje sejsmograficzne dla lokalizacji i określenia natężenia trzęsień ziemi, poznano znacznie lepiej wewnętrzną strukturę skorupy i litosfery Ziemi. Do rozwoju tych badań przyczynił się duży postęp techniki profilowania sejsmicznego oraz wyniki głębokich wierceń prowadzonych w ramach zespołu badawczego JOIDES z pokładu statku „Glomar Challenger” (fot. 4.2). Znaczną rolę w rozwoju koncepcji o neomobilizmie (dryf płyt litosferycz-nych) odegrały również badania Grzbietu Śródatlantyckiego wykonane w programie „FAMOUS” przez ekspedycję amerykańs-ko-francuską. Jednym z ważniejszych wyników tych prac było potwierdzenie procesu rozsuwania się płyt litosfery oraz stałego dopływu, w osiowej strefie grzbietu, świeżych - płynnych mas pochodzących z płaszcza Ziemi, a następnie rozsuwania się tych płyt. Tą drogą następuje stałe odnawianie skorupy oceanicznej. Równocześnie, w myśl omawianej koncepcji, skorupa

Morze - przylegająca do kontynentów część oceanu. Morza dzielą się na przybrzeżne i śródziemne.