DSC07137 (4)

imi

M gun    |—□ n¹¹¹    -y as

1655—1678), Jakub Wilhelm Imhof, który w r. 1684 w Tiibingen wydal % *S. Romani Germamd Imperii procerum... historico-heraldico-genealogica i wreszcie . ;jg najwybitniejszy z nich wszystkich, Alzatczyk, Filip Jakub Spener. Jego J czterotomowe Theatrum nobilitatis Europeae, wydawane w latach 1668—1678 w Frankfurcie n. M., objęło kraje od Portugalii po Polskę i od Szwecji po Sycylię. I on jednak, jeśli chodzi o krytycyzm i umiejętność operowania materiałem źródłowym, pozostawał daleko w tyle poza osiągnięciami francuskimi. Główną pobudką twórczości ówczesnych genealogów była wciąż jeszcze chęć schlebiania możnym, a nie zabrakło w Niemczech i sprytnych fałszerzy, którzy nie dali się prześcignąć francuskiemu koledze Haudicquer’owi. Herold cesarski Abraham H o s s m a n n¹³⁰, zdobył sobie na tym polu smutny, lecz całkowicie zasłużony rozgłos.

Inne kraje Europy wydały w stuleciu XVII oraz w początkach następnego autorów wartościowych prac genealogicznych. Należeli do takich np. S a 1 a z a r y Castro w Hiszpanii¹⁴⁰, William D ugda 1 e w Anglii¹⁴¹, w Austrii XVIII w. historycy dynastii Habsburgów Marąuard Herrgott^14s i baron Hoheneck¹⁴³. W drugiej połowie XVIII w. wymienić należy Anglika Roberta Douglas a¹⁴⁴.

3. UPADEK BADAŃ GENEALOGICZNYCH W WIEKU OŚWIECENIA    u

I PO WIELKIEJ REWOLUCJI

Dla Franqi wiek XVIII, zwłaszcza druga jego połowa, oraz początek XIX, przyniosły zupełny upadek badań genealogicznych. Rozwojowi ich nie sprzyjała filozofia Oświecenia. Głośny Dictionnaire de la noblesse, opracowany przez Franęois Aubertde la Cbesnaye des Bois (7tomów, 1757—1765)¹⁴⁵, a używany po dziś dzień, to jaskrawy przykład tego upadku. Począwszy od wielkiej rewolucji, na długie dziesiątki lat francuska produkcja genealogiczna stała się nieomal całkowicie bezwartościowa. Charakterystyczne przykłady jej niskiego poziomu, obok wspomnianego słownika szlachty, to dzieła .Mikołaja V i t o n a de S a i n t-A 11 a i s¹⁴⁰, z których jeszcze stosunkowo najwartościowszy: No~ bitiaire tmwersel de France, opracowany do spółki z M. de La Chabeaus-s i ć r e (21 tomów, Paris 1814—1843, 2 wyd. 1872). Więcej wart od V i t o n a de S a i n t-A 11 a i s, był P. Louis L a i n ć, autor Archwes genealogiąues et historiąues de la noblesse de France (11 tomów, 1828—1850) oraz Dictionnaire veridique des origines des maisons nobles ou anoblies du royaume de France (2 tomy,

Genealogia A tumaca, 4 tomy, Leipzig 1612.

India de las Glorias de la Casa Farnesł, Madrid 1716. — Arbalet de eottadot de gran paru de lat pritneras casas de utai reynat, Madrid 1795.

¹⁴¹ The Baronage of England, 2 tomy. London 1675—1676.

*** Genealogia diplomaiica augustae gentis Habsbargieae, 3 tomy. Viennae 1737.

Die lobliche Herrtn Sidnde deu Ers-Herzogthumb Oetttrreich, 3 tomy. Passat* 1727—1747.

The Pterage of Scotland, Edinburgh 1764. — The Barouagi of Scotland. Edinburgh 1798.    i

Hł Drugie wyd. 1770 —1786 w 15 tomach, traede 1863—1876 w 19 tomach.

^1,1 Annuairt huiorigue, głnialogiąue et hłralaiąue de Tandemu noblesse de France, 2 tomy, Paris 1835. — Histeire gdtdalogigue des maisons touaeraines do TEurope, 2 tomy, Paris 1811 — 1812.

1818—1819). Skończonym kłamcą był natomiast wicehr. Ludwik de M a gny¹⁴⁷. Zasługuje na uwagę kilka wydawnictw dotyczących prowincjonalnej szlachty francuskiej. J. B. Bouillet opracował Auvergne¹⁴⁸, Joseph Noulens — .Gaskonię¹⁴⁰, Potier de Courcy— Bretanię¹⁵⁰ i wreszcie z nich wszystkich najlepszy, H. Beauchet Filleau, autor niedokończonego Dictionnaire histońęue, biographigue et głnśalogique des familles de Pancien Poitou (2 tomy, Poitiers 1840-1854, 2 wyd. 1891-1898).

.    4. GENEALOGIA NAUKĄ .POMOCNICZĄ HISTORII

W Niemczech w XVIII w. zaznaczyła się tendenqa do dania studiom genealogicznym teoretycznych podwalin. Zainteresowały się tą dyscypliną uniwersytety. W Jenie powstała w r. 1721 pierwsza katedra tego przedmiotu obsadzona przez M. S c h m e 1 z 1 a. Teoretyk nauk pomocniczych J. Chr. Gatterer, wykładał od r. 1759 genealogię w Getyndze. Opracował podręcznik¹⁵¹ wyznaczając genealogii miejsce w szeregu innych nauk pomocniczych historii, obok paleografii, dyplomatyki, chronologii, heraldyki i sfragistyki. Na kilka lat przed Gattererem opublikował swój podręcznik J. A. Will¹⁵².

We Włoszech bogaty patrycjusz, hr. Pompeo L i 11 a, rozpoczął w Mediolanie w r. 1819 wydawać w formie luksusowej Famighe celebri italiane, rzecz kontynuowaną aż do drugiej wojny światowej¹⁵³. Obok tablic genealogicznych ńaj-■ potężniejszych feudalnych rodzin włoskich znalazły się tam również biografie i portrety wybitniejszych ich członków.

W Anglii w XIX w. John Burkę wydał dzieło stanowiące po dziś dzień najpopularniejszą lekturę snobów, a będące zestawieniem genealogii całej rządzącej klasy tego kraju, więc parów i baronetów¹⁵⁴ , szlachty wiejskiej¹⁸⁵, a wreszcie i wybitniejszych rodzin mieszczańskich¹⁵⁰.

W Szwecji Anre p¹⁵⁷, na Węgrzech zaś J. N a g y¹³⁸ opracowali poprawne herbarze rodzimej szlachty.

W XIX w. Niemcy poczęły przodować w zainteresowaniach genealogicznych, które w tym kraju zaznaczyły się najsilniej i przyczyniły się do najwcześniejszego wypracowania metody odpowiadającej ówczesnym wymaganiom krytyki

101