DSC07202 (3)

intuicyjnie znane pojęcie czynności zawodowych. W ujęciu pedagogiki pracy czynność zawodowa jest kojarzona z elementem zadania zawodowego. Do wykonania zadania niezbędne jest prawidłowe wykonanie szeregu czynności o charakterze intelektualnym lub/i motorycznym. Przyjmując za pierwotne pojęcie czynności zawodowych, możemy powiedzieć, że jeżeli pracownik potrafi wykonać określony zbiór czynności, to opanował odpowiadającą im umiejętność. Przeniesienie akcentu na czynności zawodowe wymaga jednak głębszej analizy tego pojęcia. Powinna ona prowadzić do określenia stopnia skomplikowania poszczególnych czynności oraz opracowania typologii i klasyfikacji czynności występujących w obrębie zadań zawodowych tworzących zawód (Kołkowski, 1986). Typologie i klasyfikacje są niezbędne ze względu na różnorodność i złożoność czynności. W toku pracy zawodowej, przy realizacji konkretnych zadań, wykonywane są zarówno czynności elementarne, jak i czynności złożone oraz czynności (operacje) technologiczne. Typ czynności obejmuje przy tym zbiór działań, a nie zbiór maszyn, urządzeń i przedmiotów, za pomocą których realizowane są rozpatrywane działania.

Rezultatem prowadzonych analizjest ustalenie zbiorów czynności elemen-larnych, złożonych i technologicznych wraz z relacjami między nimi. To dopiero umożliwia przypisanie określonym czynnościom pojęcia umiejętności. W przeciwnym przypadku łatwo ulec złudzeniu, że przed nazwą każdej czynności możemy umieścić określenie umiejętność (Kołkowski, Kwiatkowski, 1994).

Ostatnie z rozpatrywanych pojęć - cechy psychofizyczne - zastąpiło w struk-(urze standardu stosowane przez wiele lat określenie postawy. Analizując proces kształcenia zawodowego zwykle rozpatrywano: wiadomości, umiejętności i postawy. Te ostatnie definiowano jako względnie stałą dyspozycję przejawiającą się w zachowaniach lub też jako przekonanie względem czegoś lub kogoś (Okoń, 2001). Wydaje się, że pojęcie cechy psychofizyczne jest szersze - zwykle kojarzymy je ze sprawnościami sensomotorycznymi, zdolnościami i z cechami osobowości (Łuczak, 1998).

Definicja pierwszej składowej cech psychofizycznych nie wywołuje większych wątpliwości. Sprawności sensomotoryczne to przede wszystkim ostrość wzroku, rozróżnianie barw, zmysł równowagi, szybki refleks. Są to cechy stosunkowo łatwe do zdefiniowania - np. na podstawie wyników badań lekarskich. Z nieco bardziej skomplikowaną sytuacją mamy do czynienia w przypadku zdolności. W standardzie traktujemy je jako zdolności do czegoś -np. do koncentracji uwagi, do prowadzenia rozumowań logicznych, ale też jako uzdolnienia w jakimś kierunku - np. technicznym. Przy takim podejściu terminologicznym zdolności zaczynają pokrywać się z umiejętnościami. Należy, oczywiście, unikać takich sytuacji, gdyż opis standardów przestaje być jednoznaczny.

Prawdziwe trudności pojęciowe pojawiają się dopiero przy analizie cech osobowości. Są one wynikiem z jednej strony, złożoności problematyki, z drugiej zaś bogactwa ujęć teoretycznych. Niech za ilustrację posłuży pięcioczyn-