DSC06490

202 R. Kotliński, K. Szamałek

1. Stacje programu DOMES. 2. BIE-91, Rosja. 3. JET-94, Japonia. 4. DISCOL, Niemcy. 5. BIE-95, IOM

pierwiastkami ich interakcje mogą prowadzić do efektu zwiększonego (synergizm) lub zmniejszonego (antagonizm) i tym samym wywołać zaburzenia procesów chemicznych poszczególnych organizmów, a nawet w całym ekosystemie. Mimo pewnej tolerancji wynikającej z mechanizmów adaptacyjnych, organizmy żywe podatne są na szkodliwe wpływy metali ciężkich, które powodują zaburzenia ich funkcji metabolicznych [Kabata--Pendias, Pendias, 1993]. Potencjalne zanieczyszczenie tymi metalami podczas eksploatacji kopalin oceanicznych stwarza więc zagrożenie dla ekosystemu oceanicznego. Poza metalami ciężkimi szkodliwie oddziaływują na organizmy żywe również inne pierwiastki. Do pierwiastków stwarzających potencjalne zagrożenie zaliczone zostały:

Sn, Hg, Cd, Pb, Cu, Cr, Sb, Ag, Au, Bi, U, Mo, Ba, Mn, Ti, Se, Te,Fe, Be, V, Rb, Ni, Co, As, Li, Ge, In, B, Br, J, Cs, W, Al, Sr, Zn, Ta,-La, Nb.

Szkodliwość pierwiastków śladowych w środowisku wynika w dużym stopniu z ich właściwości biochemicznych i biologicznych. Wysoką podatnością na bioakumulację ze środowiska wodnego odznaczają się : Pb, Hg, Cd, Cu, Zn, Sr [Kabata-Pendias, Pendias, 1979].

Należy podkreślić, że tolerancja ekosystemu na zmiany chemiczne jest zróżnicowana i pozostaje w bezpośredniej zależności od właściwości buforowych poszczególnych elementów środowiska.

Z tego względu przed podjęciem decyzji o przemysłowej eksploatacji, w celu ustalenia stopnia potencjalnego zagrożenia oraz uzyskania danych

0 środowisku niezbędnych do wypracowania środków oraz technik zapobiegawczych i kompensujących, należy przeprowadzić kompleksowe badania warunków panujących w danym ekosystemie. Powinny być one punktem wyjścia do projektowania

1 wyboru technologii eksploatacji kopalin polime-talicznych oraz prowadzenia monitoringu.

Geologiczno-ekologiczne badania środowiskowe

Geologiczno-ekologiczne badania środowiska naturalnego powinny być przeprowadzone w obszarze złożowym przed rozpoczęciem przemysłowego wydobycia w celu uzyskania wiarygodnych danych i charakterystyk odnoszących się do rejonu wydobycia oraz prognozowania możliwych zmian parametrów środowiska naturalnego i ustalenia zakresu monitoringu środowiskowego.

Organizacją, która ma prawo wydawać licencje wydobywcze w Stanach Zjednoczonych jest The National Oceanie and Atmospheric Administra-tions (NOAA - Narodowy Urząd ds. Oceanu i Atmosfery). W 1975 r. NOAA ropoczęła realizację kilkuletniego programu badać zmierzających do określenia potencjalnego wpływu wydobycia oceanicznych złóż konkrecji na środowisko naturalne (DOMES - Deep Ocean Mining Environment Study) [Ozturgut, 1995]. Do prowadzenia badań w ramach tego programu włączono około 80 instytutów naukowych oraz instytucji państwowych i prywatnych. Zasadniczym celem badań było uzyskanie bezpośrednich danych i informacji odnoszących się do krótkookresowych zmian parametrów fizykochemicznych i biologicznych rejestrowanych niedaleko miejsca operacji wydobywczej (do <5-10 km). Badania te miały również na celu opracowanie propozycji regulacji prawnych oraz ogólnych podstaw do sporządzenia dokumentu ustawodawczego o ochronie środowiska naturalnego. Pierwsza faza programu pod nazwą DOMES-1 obejmowała badania na obszarze około 13 min km², natomiast badania środowiskowe przeprowadzone w drugiej fazie, tzw. DO-MES-2, wiązały się z realizacją wydobycia pilotażowego. Obszar badań regionalnych objęty programem DOMES jest położony w przyrówniko-wej części Pacyfiku, pomiędzy 5° a 20° N oraz 110° do 180° W (rys. 6.6). Obejmuje on również

01 Eb CU3 ED4 [T]

Rys. 6.6. Główne obszary badań geologiczno-ekologicznych oraz struktury i dynamiki wód, w strefie Clarion-Clipperton

Źródło: Kotliński na podstawie różnych źródeł.

najbardziej perspektywiczne dla przemysłowego wydobycia konkrecji polimetalicznych pole Clarion-Clipperton. Pierwsza faza programu DOMES została zakończona w listopadzie 1976 r.