DSC08198

LVI ..WIERSZE W RODZAJU SATYRY"

w skróconej wersji powtórzył w omawianym liście: „grunt wszystkiego cnota” (w. 68).

W Święcie zepsutym przyczynę upadku Rzeczypospolitej / widział XBW w nierządzie, który nas „pokonał i zgubił” oraz „cudzym w łup oddał” (w. 72—73); podobnie brzmi-diagnoza w liście skierowanym do Naruszewicza:

Przeszły dobre chwile,

W zuchwałości zbyt krnąbrny, zaufany w sile,

Coraz nasz naród słabiał, wzmogły się sąsiady.

Przyszedł czas, gdy bez rządu, bez mocy, bez rady,

Stał się łupem postronnych, a gdy istność traci.

Te. co niegdyś zwyciężał, narody bogaci.

(w. 119—124)

Wszakże mimo przejmującego stwierdzenia:

Wypada pióro z ręku na myśli takowe (w. 125)

Krasicki widzi wyjście z tej dramatycznej sytuacji:

Błąd uznać — krok do cnoty, podła rzecz rozpaczać, Zdruzgotane wiatrami choć maszty się chwieją,

Stynńk dobry pracując zasila nadzieją.

(w. 130—132)

W Świacie zepsutym brzmiało to bardzo podobnie:

Rozpacz — podział nikczemnych! Wzmagają się wały.

Grozi burza, grzmi niebo; okręt nie zatonie,

Majtki, zgodne z żeglarzem, gdy staną w obronie.

(w. 76—78)

Istotna różnica polega na tym, że w liście nacisk położony jest na rolę sternika, a w satyrze — ze względu na dominację społecznego adresu — na zgodną współpracę żeglarza z załogą.

] List Do pana Radkiewicza porusza problem losu pisarza. Na marginesie tych rozważań sformułował Krasicki wiele refleksji, znanych już z niektórych satyr. W Pochwale głupstwa czytamy np.:

Mędrzec, wieku okrasa i kraju ozdoba,

Laur ma, prawda, ale ten ni grzeje, ni tuczy,

Głupstwo go jawnie nęka, zazdrość w kącie mruczy.

(w. 32—34)

i myśl ta pojawi się w liście:

Mądrość, chociaż wspaniałych sentymentów uczy.

Wesprze, wzmoże, pocieszy, ale nie utuczy,

(w. 53—54)

a po przypomnieniu losu Homera, który „umarł żebrakiem”, autor konkludował:

Otóż zysk tych, co wierszem albo prozą piszą:

Zewsząd bojaźn, zgryzoty, smutki towarzyszą.

Tych zazdrość uciemięża, tamtych niedostatek.

(w. 85—87)

Wcześniej zaś w tymże liście autor stwierdzał, że ..z mądrego śmieje się bogaty” (w. 48), natomiast omawianą satyrę kończył refleksją: „Mądrzy sławni, ale głupi zdrowi” (w. 96).

Postać Bartłomieja z tego listu, który doszedł, ..jak brać trzy od dziesięciu, a od sta trzydzieści” (w. 44). mogłaby bez najmniejszych zmian zostać przeniesiona do satyr Szczęśliwość filutów, Marnotrawstwo czy Oszczędność, by wzbogacić galerie ich bohaterów.

Jest wielce charakterystyczne, ii metoda posługiwania się licznymi egzempłifikacjami anonimowych, choć nazwanych z imienia postaci, tak częsta w satyrach, w listach pojawia się