DSC08646 (3)

2 obcych języków tłumaczone traktaty, żadnego wcwnąt,₂ mające ani takiej mocy, która by się rozchwiać nic mogj_fti M

r/ccz i bardzo wspaniała umiejętność! Niesłuszne też, szc*ę ¹% tury i. tłumaczenia jej fenomenów, toż ogólniejszego systematu, wy-względu nauk przyrodzonych. rozszerzyło się mniemanie: ji\ Jcsztalca się różnolicowa postać umiejętności. Z tych ciągłych, własną ko domowej potrzebie służyć powinny i dogadzać społeczneS, P^raCił’ ^{w,asnymi nab}ytkami i odkryciami doskonalonych poszukiwań

tkowi. Zdaje się nam, że te nauki na to tylko są wymyślone,% ^r0&li się h i s 10 r'^{a n a u k} '• Ale uczeni, własną głową nie myślący,

• .    ’‘‘“h żadnceo podobno miejsca w niej nic zajmą; chybaby się im dostało nai-

wałv sposobność ciągnienia jak największych korzyści z tych A- r. .    ,    ,    ,    » ,    .    ^J

,    ,    ,    .. ...    , f" id; noś cdnieisze: tłumaczy, kompilatorów, naśladowców. Cóż stąd za

rvn» działa przyrodzenie, z tych własności, którymi tak hoi^ .    ,« L i .    .    ■.    . •    . , ..

' “    ^p *.    •    ^uJDie chwała? Naukę trzeba mieć w sobie, w środku, i z nas samych, z jeste-

stkic uposażyło jestest wa. A co do try.u postępowania i _sj_Wa naszego wszelką wyciągnąć umiejętność.* Przełożyć co bądź z obce-naukowej rozumienie jest takie: że wszystko na doświadczę^* go języka na polski, jak się u nas pospolicie dzieje, nie jest to zbogacić ży; że teorie układać trzeba podług postrzeźeń i wiadomości J literaturę uważaną z stanowiska refleksji narodu. Tym sposobem nyeh z doświadczenia, a gdy się co odmieni w doświadczeniu, Jt dogadza się tylko chwilowej potrzebie i mijającym względom, które we wypadki przekształcą postać nauki, natenczas nową stwory¹ wszakże bardzo ważne i naglące być mogą, czemu nikt nie przeczy, rię. Ale ten widok daleki od szczerej istoty umiejętności. Cóż, p_rJ Nauka jakakolwiek, dobrze zrozumiana, pracowicie spolszczona i wy-skutki wyniknęły u nas z tak opacznego sądu? Oto, żeśmy w tymi? ł°^żona’ ^{ma SW0}J^{ę wartość}’ ^tak3» i^ak£ł ^maM romanse i powieści histo-zawodzie nic swego, nic nam własnego nie wymyślili prócz JJ^{ryczne an}g*^el^sk*^e’ włoskie lub francuskie, w polskich przekładach opi* polskiego wykładu i stylu w rzeczach naukowych; luźne bowiem ij ^su^^{ce cudze stro}J^e» ^2wy^czaJ^e i'^t(k Nie dlatego to piszę, żebym chciał godne wynalazki, urywkowe pomysły, nader chlubne dla szczep ^{uwiaczać mężom wielce zasłużonym tak} P^{od tym} względem, jako i z wic uczonych poświęcających się umiejętnościom, głośnej _chwa)y^ 1“ w naszym kraju, ale jedynie: że czas już zaleciś tę racz obmy

,    • .    . , . _TT • • .    ,,    - , ii , ,. . t ślamu i gruntowniejszej ziomków rozwadze — czas wezwać filozofii

naszych narodowi nie zjednały. Umiejętność polska skądinąd nrv . , . ,    ,

.    • . n i ,    . *» ‘i z głębi ducha naszego i wysnuć ją z istoty nasze-

czepiona, ze tak powiem, żywcem wzięta. Rzeczy około siebie    ,    . ,    , . ..    .    ..    1. ,    . ,..    .

.    .    .    , .    __    . .... ..    .. i go jest es t w a, zęby upłodmła, ożywiła myśl, żeby wzbudziła zapal

pojmujemy rozumem w ojczyźnie Kopernika i Witeliona*¹. h £1 *    ł*.,™ ■ „ • •    .    • .    .    .    ...

^{J J}    ^ do częstszego pisania i gruntowniejszych rozumowań w rzeczach doty-

w laboratoriach naszych powtarzamy doświadczema. Mechanii,, ||_{cych umiej?tności przyrod?}._onych. Niechaj się umiejętność polska nował umysły. Układy oddzielnych nauk odmieniają się przędą Rodowitych nasion własną rozkrzewi dzielnością, własnym rozziewa naszymi w słowniki technicznych wyrazów i technicznych mą, || Uściem i zakwitnie szeroko, bujnie wielkimi pomysłami, 0 to nieba pulacji; coraz więcej mnoży się szczegółów nie powiązanych ą prosić trzeba za przyłożeniem własnych starań, ogólną; żadnej prawie teorii, żadnego systematu, żadnej całości orp , Śmiałości mojej wybaczy, kto tę rzecz u nas, jaką jest teraz, i dalsze cznej. Rutyna jest w polskiej nauce! Ale to się dłużej żadną miarąoi skutki widzi. Albo to wszystko, co powiedziałem ze względu literatury, nie może. Co Jan Nepomucen Kamiński wyrzekł o filozofuj że jest refleksją oświeconego narodu (a za taki naród jej zewnątrz nikt nie nabędzie, toż o każdej trzymajmy umiejętnd polski z chlubą w sercu poczytuję), fałszem jest z istoty wytrawionym; a tym samym i o naukach przyrodzonych. Obcy nabytek niediijytlbo, jeżeli mi w tym głównym i początkowym założeniu pisma mo-wzbogaca, wspomaga, ale na nim swojej nie zasadzajmy iścizny. jj jego nikt oczywistej nieprawdy nie zada: każda umiejętność tak ory-dzie wprawdzie jednaka natura i te same prawa, podług których dt ginalna, tak pierwotworna być musi jak poezja i poetyckie natchnie* la, tworzy; ale nie wszędzie jednaki sposób pojmowania tego i tn O to się wszystko rozbija; podług tej, silnie umocowanej zasady na czenia. W tym się właściwość każdego niemal oświeceńszego wybijifc rodu. Z tego względu co innego we Francji, co innego w Niemej "

co innego w Anglii. Tę sarnę rzecz inaczej pojmuje Thenaid i    _iranatycmym_ _slr. ₂₃₆₎ _ _{kt0 by mniemałi} * _{w Mród coJ m}J_a

inaczej Berzeliusz⁶⁴, inaczej Szubert, Oken ^<s, Steffens. Z tych odnipego by już w sobie z natury swojej nic miał, jak nie zaszczepisz w płonkę szlachetnego nych względów i widoków, Z tego rozmaitego sposobu rozumienil®⁰^. kiedy go płonka w życie swoje życiem swoim nie przyjmie."

83

82