DSC08733 (2)

¹34

Rozdział |y

wowierskiego, polemizuje z przeświadczeniem, że kwestionowanie wampiryzn,_u ma rodowód heretycki.

Pewny imć w oczach moich czytając książeczkę niedawno wydaną o prezerwatywach przeciw morowej zarazie, gdy na ten punkt natrafił, że w tym razie umarłych grześć po kościołach nie potrzeba, ale daleko za miasto wywozić i tam głęboko zakopywać albo wapnem niegaszonym zasypywać - rzucił książkę na stół i zawołał: O! To już po heretycku! [...] Nic dziwniejszego, jako że niektórzy sprzeciwianie się upiorom, czarom i innym szczerym zabobonom za mniej katolickiego ducha poczytują dowód - konkluduje Prawowierski⁷⁶.

W swojej rozprawie autor Diabła wyczerpująco tłumaczy, dlaczego wszystkie ciała nie rozkładają się w ten sam sposób i w tym samym czasie. Przyczyna śmierci, klimat czy specjalne zabiegi pielęgnacyjne mogą spowolnić lub przyspieszyć proces gnicia, czego najlepszym przykładem są mumie egipskie⁷⁷. Bohomolec odwołuje się także do teorii humoralnej. Pozwala mu ona wykazać, że „nienaturalne” ciepło ciała nieboszczyka jest w istocie naturalne i bierze się z procesu gnicia, który jest reakcją chemiczną, łatwą do zaobserwowania podczas gnicia np. trawy.

Bohomolec czuje również potrzebę wytłumaczenia fenomenu utożsamianych z wampirami duchów cmentarnych. Skłania go do tego mnogość i niepodwa-| żalność świadectw ich obecności. Zgodność relacji zwiększa ich prawdopodo-I bieństwo, a prawdomówność świadków, ich zdrowy rozsądek, wychowanie, wy-I kształcenie oraz uczciwość. Z kolei teoria hermetyczna pozwala mu zastosować kryterium doświadczenia. W tym celu — dość nieoczekiwanie - odwołuje się do modnej w XVIII wieku w kręgach hermetycznych idei palingenezy (powtórnego rodzenia się) — mającej korzenie w starożytności sztuki ożywiania roślin z ich popiołów⁷⁸. Zasadza się ona na wierze w samoodradzanie się materii martwej. Alchemicy wierzyli, że zniszczony lub obumarły organizm można ponownie ożywić i doprowadzić do poprzedniego stanu fizjologicznego, jeżeli zastosuje gę odpowiednie operacje alchemiczno-magiczne. Podgrzewanie popiołu danej rośliny czy zwierzęcia w kolbie destylacyjnej miało przywrócić im utraconą formę i pobudzić do życia. Należało starannie zebrać wszystkie fragmenty martwego organizmu. Pozytywny wynik eksperymentu zapewnia tajemnicza siła ujaw-

| Ibidem.

⁷⁷ Diabeł II, s. 19—45.

ł Odnajdujemy w niej motyw Feniksa, który wedle przekonań starożytnych miał po pięćset-letnim życiu i spaleniu wraz z gniazdem, odradzać się z popiołów. R. Bugaj, Hermetyzm, Wrocław 1991, sj 187-189. W palingenezie wyraża się mityczny motyw począstkowania i ożywienia. Orfeusz, Ozyrys, Dionizos - zmartwychwstają i stają się przedmiotem kultu.